ارتقای ایمنی شبکه معابر و نقش آن در جهانی شدن سیستم حمل و نقل و ترافیک شهری(بخش دوم)

نقش شهرداری برای ارتقای ایمنی شبکه معابر در رویکرد ایجاد جامعه ایمن و جهانی شدن شهرداری مسئولیت سیاست گذاری ، هماهنگی، برنامه­ریزی و کنترل عملکرد سیستم حمل و نقل و ترافیک شهر را برعهده دارد که  اهداف تکمیل و توسعه شبکه حمل و نقل جامع شهری، کاهش سفرهای غیر ضروری و ارتقای فرهنگ عبور و مرور را در رویکرد جامعه ایمن دنبال می نماید که در زیر به هریک از آنها و راهکارهای دستیابی به این اهداف می پردازیم:

 

· تکمیل و توسعه شبکه حمل و نقل جامع شهری و راهکارهای دستیابی به آن

یکی از اهداف اساسی شهرداری در راستای تحقق جامعه ایمن و جهانی شدن سیستم حمل و نقل و ترافیک شهر تهران، تکمیل و توسعه شبکه حمل و نقل جامع شهری می باشد که به منظور دستیابی به این هدف لازم است پس از مطالعه و ارزیابی نیازها و تطبیق وضع موجود سیستم حمل و نقل و ترافیک با وضع مطلوب ، برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تدوین گردد.

راهکارهای تکمیل و توسعه شبکه حمل و نقل جامع شهری عبارتند از :

 

1.   طراحی مسیر های مختلف حمل و نقل عمومی به منظور دسترسی به مراکز و  قطب های اصلی شهر با ایجاد دسترسی از یک سیستم به سیستم دیگر در حداقل زمان ( اتصال به شمال، جنوب، شرق و غرب شهر تهران با استفاده از مترو، تراموا و BRT)

2.   طراحی و مناسب سازی فاصله ایستگاه ها به منظور برخورداری مناسب مناطق مختلف شهرتهران از پوشش سیستم حمل و نقل عمومی با توجه به شرایط و تقاضای موجود (رعایت نرم حداکثر 300 متر فاصله تا دسترسی به اولین وسیله حمل و نقل عمومی)  

3.   طراحی شبکه حمل و نقل عمومی و پیشنهاد مدهای مختلف حمل و نقل با توجه به تقاضای موجود و وضعیت شبکه معابر و قرار گیری هر یک در جایگاه مناسب (مدهای با عملکرد بالا و با کارآیی بیشتر مانند مترو و اتوبوس در سطح شهر و خیابان های اصلی و مدهای با عملکرد متوسط و پائین مانند پیاده، دوچرخه، تاکسی، ون  و مینی بوس در سطح محلات و خیابان های فرعی )

4.     توسعه فضاهای پارکینگ عمومی در ابتدای مسیر برای مدهای مختلف حمل و نقل

5.   طراحی و تعریف مسیرهای دسترسی به تمام شبکه معابر شهر تهران (مسیرهای پیاده روی، دوچرخه سواری ، اتوبوس و تراموا  برای شهر تهران ) در راستای افزایش جذابیت و وجهه عمومی سیستم حمل و نقل عمومی برای شهروندان

6.   حل معضلات بزرگراه ها و حرکت بدون توقف در آنها ( درحال حاضر بزرگراه های تهران ترانزیت نمی باشد و نکات مهم ترافیکی برای دسترسی سریع افراد به داخل و خارج شهر در آنها در نظر گرفته نشده است به عنوان نمونه بزرگراه های شهید همت، شهید زین الدین و ...)

7.     اختصاص مسیرهای ویژه جهت وسایل نقلیه عمومی در مناطق مرکزی و  پرتراکم شهر تهران ( BRT، تراموا، خطوط ویژه  و پیاده راه )

                 8.     احداث ایستگاه های چند مدی به منظور انتقال راحت مسافر مابین مدهای مختلف

9.     بسیج ملی در جهت سرمایه گذاری توسعه ناوگان و شبکه ارتباطی ریلی و زمینی حمل و نقل عمومی شهری

10. مجهز نمودن ایستگاه های وسائل نقلیه عمومی به سایبان، سکو، نیمکت و تابلوهای اطلاع رسانی با توجه به میزان انتظار شهروندان در راستای افزایش جذابیت و وجهه عمومی سیستم حمل و نقل عمومی برای شهروندان.

11. افزایش راحتی و ایمنی مسافران در هنگام سوار و پیاده شدن و در طول سفر و توجه ویژه به سالمندان و ناتوانان جسمی ( اصلاح و هم سطح سازی ایستگاه های اتوبوس و مناسب سازی ایستگاه های مترو)

12.  بازرسی ایمنی زیر ساخت شبکه معابر شهری که  دارای گام های زیر می باشد:

·   مطالعات امکان سنجی: این مطالعات برای تمام پروژه های زیربنایی و اصلی حمل و نقل جهت اجتناب از اتخاذ تصمیماتی که موجب عواقب نامطلوب می گردد، انجام می پذیرد.

·   طراحی مقدماتی : در این مرحله استاندارد های عمومی طراحی مورد ارزیابی قرار گرفته و  مواردی مانند فواصل دید، طرح کلی تقاطع ها ، عرض باندها و مقطع عرضی و شیب عرضی نوسازی مدنظر قرار می گیرد.

·   طراحی قطعی (طراحی جزئیات): تصمیمات و مشخصات طراحی گه بر خلاف اهداف ایمنی معابر اتخاذ شده، بررسی و شناخته می شود و سایر ویژگی های مربوط به طراحی از قبیل شیب نهایی، زهکشی، منظرآرایی و موارد مربوط به نصب تابلوها ، چراغها و کنترل های ترافیکی و روشنایی در این مرحله نهایی می شوند.

·   بازرسی پیش از گشایش، این مرحله هنگامی انجام می شود که پروژه ساخته شده و علائم و تجهیزات ایمنی آن نصب شده است ولی هنوز به مرحله بهره برداری نرسیده است و شامل بازدید میدانی پروژه در روز و شب و بررسی نصب صحیح مواردی نظیر حفاظها، علائم ترافیکی، روشنایی، منظر آرایی و ... می باشد. این بازرسی آخرین فرصت برای اطمینان از گشایش پروژه در بهترین شرایط ایمنی است.

·   بررسی طرح های هدایت ترافیک در حین انجام عملیات و بازدید محلی: در این مرحله اطمینان حاصل
می شود که طرحهای هدایت ترافیک از سازگاری کافی با شرایط محلی و عملیاتی برخوردارند و به صورت ایمن قابل اجرا هستند و همچنین خطرات بالقوه ایمنی و یا مواردی که روی ایمنی معابر در محل اجرای طرح اثر منفی می  گذارند، شناسایی می شوند. در این مرحله، بازرسی از شرایط محل در شب از اهمیت خاصی برخوردار می باشدو مواردی مانند سرعت های مجاز، تناسب مابین طرح اولیه و آیین نامه ها و راهنماهای موجود، تناقض بین تابلوهای دائمی و موقت، احتمال خاک گرفتگی علائم ناشی از عملیات که باعث کاهش قابلیت دید تابلو می شود، تناسب حفاظ های ترافیکی با وضع موجود و نصب صحیح آنها و تمهیدات مناسب برای تردد کاربران آسیب پذیر بررسی می شوند.

·   بازرسی ایمنی معابر موجود: این مرحله به منظور اطمینان از سازگاری بین مشخصات ایمنی یک معبر و عملکرد آن ، شناسائی تمامی عواملی که ایمنی کاربران شبکه معابر را تهدید می کند و نیز هر عاملی که ممکن است با گذشت زمان مشکلی برای ایمنی معابر ایجاد کند مثل شاخ و برگ درختان صورت می پذیرد.

 

 

· کاهش زمان سفر و سفرهای غیر ضروری و راهکارهای دستیابی به آن

یکی دیگر از اهداف اساسی شهرداری در راستای تحقق جامعه ایمن و جهانی شدن سیستم حمل و نقل و ترافیک شهر تهران، کاهش سفرهای غیرضروری و صرفه جویی در هزینه و وقت می باشد که راهکارهای زیر به منظور دستیابی به این هدف توصیه
می گردد :

1.   متناسب نمودن هزینه ها (تعیین هزینه انواع سیستم های حمل و نقل عمومی در شهرها در راستای انجام سفرهای اصلی در شهر توسط سیستم حمل و نقل عمومی شهری و ارائه سوبسید جهت توسعه استفاده از وسائل حمل و نقل عمومی )

2.     توسعه ارائه خدمات از طریق دولت الکترونیک درمنازل و اماکن عمومی

3.   توسعه ارائه خدمات الکترونیکی از مراکز تمرکز (ادارات آموزش و پرورش و دانشگاهها ) به محلات در قالب دفاتر ارائه خدمات الکترونیکی جامع ( پلیس + 1 ، خدمات الکترونیک شهر، دفاتر پیشخوان )

4.   طراحی سیستم هوشمند زمانبندی و مدیریت حرکت مدهای مختلف حمل و نقل عمومی در پایانه ها و ایستگاه ها : با توجه به تعداد پیاده و سوار شدن مسافر از مترو ، تعداد اتوبوس یا BRT  مورد نیاز برنامه ریزی و آماده حرکت به مقاصد مختلف باشند تا زمان انتظار مسافران در ایستگاه های تبادل به حداقل برسد.)

5.   یکپارچگی ارائه خدمات به شهروندان (سیستم حمل و نقل در راستای جهان شهر شدن باید هوشمند شود و در این راستا پایگاه های دانش قوی ایجاد شده و  بانک های اطلاعاتی و سیستم های مکانیزه این شبکه هوشمند را به منظور ارائه خدمات مناسب به مسافرین مدیریت نمایند.)

6.   بکارگیری سیستم های هوشمند به منظور اطلاع رسانی به شهروندان در خصوص موقعیت سیستم حمل و نقل عمومی، سرفاصله زمانی خطوط، زمان ورود وسیله به ایستگاه و مدت زمان سفر

7.     بکارگیری سیستم های مکانیزه جهت محاسبه زمان Peak مسافر و ارائه خدمات با سرعت بیشتر

8.     نظام پرداخت یکنواخت در کل شبکه حمل و نقل عمومی اعم از تاکسی، ون، مینی بوس، اتوبوس و مترو  با  استفاده از کارت های هوشمند

 

· ارتقای فرهنگ عبور و مرور و اقدامات لازم برای دستیابی به این هدف

ارتقای فرهنگ عبور و مرور شهروندان نیز از اهداف مهم شهرداری در راستای تحقق جامعه ایمن و جهانی شدن سیستم حمل و نقل و ترافیک شهر تهران می باشد که به منظور تحقق آن می بایست اقدامات زیر صورت پذیرد :

1.     آموزش فرهنگ ترافیک از طریق مدارس ، دانشگاه ها و رسانه های پر مخاطب و تغییر عادت های نادرست شهروندان

2.     آموزش فرهنگ ترافیک در سطوح مختلف برای دست اندرکاران در شهرداریها ، استانداریها ، راهنمائی و رانندگی و سایر ارگان ها

3.   اطلاع رسانی و نظر سنجی شهروندان در مورد تصمیم گیری و اجرای پروژه های مهم از قبیل تغییر شرایط ترافیکی و تغییر مسیرها در سطح محله یا منطقه

4.     بررسی کارشناسی کلیه موارد ارائه شده از طرف شهروندان و توجیه آنها

5.     معرفی و تشویق شهروندان نمونه و معتقد به کلیه مقررات در جهت پیشبرد خدمات عمومی در سطح شهر(راننده نمونه و عابر نمونه )

6.     تداوم آموزش بعد از گرفتن گواهینامه و کنترل و جلوگیری از تجاوز رانندگان به حقوق دیگران

7.     ارتقای وضعیت اقتصادی مردم: با افزایش نابسامانی اقتصادی ، افراد سود آنی و شخصی را به منافع بلند مدت و مدنی ترجیح می دهند .

8.   جلب اعتماد مردم: کارآیی سیستم حمل و نقل عمومی زمانی آشکار می شود که مردم از آن استفاده کنند و مردم زمانی از آن استفاده می کنند که به آن اعتماد کنند.

9.   بالابردن کیفیت: حمل و نقل عمومی برای شهروندان ما نباید توفیق اجباری باشد ، بلکه کیفیت سیستم حمل و نقل باید به گونه ای باشد که مردم بتوانند انتخاب کنند.

10.  تعریف مزایا و معایب حمل و نقل عمومی برای مسئولین به منظور دریافت یارانه های مدیریت سیستم حمل و نقل عمومی

11.  اصلاح قوانین و مقررات و التزام به آنها

12. بکارگیری افراد متخصص در زمینه حمل ونقل وترافیک در پستهای مدیریتی با توجه به اینکه  ما باید به مردم پاسخگو باشیم و حق اشتباه کردن نداریم.

13.  استفاده از تجارب کشورهای پیشرو و بومی سازی تجربیات با توجه به وضعیت شبکه حمل و نقل موجود

14.  نگرش جامع در بهبود سیستم حمل و نقل عمومی و جلوگیری از نگرش موضعی ، مقطعی و موردی

15. لزوم وجود یک ارگان و مرجع واحد برای بحث حمل و نقل و ترافیک درون شهری و برخورد با متخلفان : موضوع حمل و نقل در کشور تولیت درست و حسابی ندارد، ما هم در مهندسی و طراحی مسئله داریم و هم در برنامه ریزی حمل و نقل. مردم باید بدانند که اگر مشکلی در یک خیابان به وجود آمد، به کدام مرجع مراجعه کنند.

16.  نگاه انسان محور به شبکه ترافیک : شهر برای آدم ساخته می شود نه برای حرکت ماشین و بنابراین در ساخت شبکه شهری باید نیازهای انسان در کانون توجه قرار گیرد، عرض خیابان ، طراحی و احداث پیاده راه ها و مبلمان شهری باید با هم تناسب داشته باشد.

17.  وجود حمل و نقل عمومی ارزان

 

 

نتیجه گیری 

با توجه به آنچه گفته شد، ارتقاء ایمنی شبکه معابر باید در اولویت برنامه کاری متولیان ایمنی شهرها قرار گیرد تا حوادث ناگوار ترافیکی که معمولا منجر به کشته و زخمی شدن شهروندان می گردد، کاهش یابد.

یکی از عوامل مهم ارتقاء ایمنی معابر شهری، توجه به همه ریز مسائل موجود در چهارچوب برنامه ریزی و طراحی شهری می باشد. معابر از سویی بایستی عامل اصلی جابجایی های شهر باشند و از سویی دیگر بایستی تمام عوامل پیشگیری کننده حوادث در آنها لحاظ شده باشد.

یک شهروند در شبکه معابر شهری می بایست بتواند با بهره مندی از سیستم های حمل و نقل هوشمند، دانش محور، ایمن و راحت درحداقل زمان به مقصد برسد. لازمه یک سفر ایمن ، طراحی و تعریف مسیرهای دسترسی ایمن به تمام شبکه معابر شهر و حرکت بدون توقف درآنها با استفاده از مدهای مختلف حمل و نقل می باشد که این امر بدون وجود شبکه معابر یکپارچه و نقاط تبادل سفر امکان پذیر نیست.

با التفاط به فرمایش حضرت رسول اکرم (ص) مبنی بر اینکه " شهری که در آن امنیت و سرور نباشد، شهر نیست"، امید است بتوانیم با تکمیل و توسعه شبکه معابر شهری، کاهش زمان سفر و ارتقای فرهنگ عبور و مرور در میان مردم، شبکه حمل و نقل و ترافیک پیشرفته و یکپارچه ای را برای شهروندان فراهم آوریم که با بهره گیری از مدهای مختلف حمل و نقل و ایجاد زیر ساخت ارتباطی مناسب، سیستم ترافیکی دردسترس، ایمن، روان، راحت و  پاک را به ارمغان آورد و ما در ارتقای ایمنی شبکه معابر و جهانی شدن سیستم حمل و نقل و ترافیک شهری یاری رساند.

فهرست منابع :

 1- جعفرزاده ، ب (1388 (، " راهکارهای کاهش تصادفات در معابر شهری و غیر شهری " ، مجموعه مقالات دومین همایش جامعه ایمن شهر تهران "

2-  ام.ام پیدن و همکاران ، مترجمان رفیعی فر، شهرام، موذن جامی، محمد هادی و همکاران ، "گزارش جهانی آسیب های کودکان"

3-Glenn.Welander, Leif Swanstrom, Robert Ekman,2004, "Safety Promotion-an Introduction ".

 

3- احمدی بافنده ، محمد (1388 (، " راهکارهای بهینه سازی وضعیت ترافیک در شهرداری منطقه یک تهران "

4-  "گزارش بازرسی ایمنی معابر منطقه یک شهرداری تهران "(1388)، مرکز تحقیقات حمل و نقل طراحان پارسه

5- احمدی بافنده، محمد (1389)، " گزارش گام های لازم برای جهانی شدن سیستم حمل و نقل و ترافیک شهر تهران"