مدیریت شهری از دیدگاه اسلام

شهری که درآن ایمنی و نشاط نیست شهر نیست. رسول گرامی اسلام (ص)

چگونگی تبدیل کلان‌شهر و شهرهای مستعد اسلامی به جهان‌ شهرهای اسلامی در بهره‌گیری از فرمایش رسول گرامی اسلام اگر شهرها را بتوان شکل داد، می‌توان امیدوار بود که مدینه فاضله‌ای که در دنیا می‌تواند محیط مناسبی جهت رشد انسانها را فراهم کند طراحی و دراختیار مردم قرار داد.

قطعا در این راه می‌بایست با یک استراتژی و یک برنامه جامع و کامل منطبق با این برنامه‌ریزی حرکت و با اجراء دقیق با زمان‌بندی کنترل‌شده کار اجرائی محیط شادی را ساخت و دراختیار ساکنین قرارداد.

امروز با پیشرفت بشر امر شهرسازی که محیط لازم و سامان اصلی رشد و تحول و خواستگاه دانشمندان، فرهیختگان و محیط ساز توسعه علم و تکنولوژی می‌باشد . شهر پایه و اساس هر جامعه‌ای می‌باشد. شاید روزی بدلیل ساده‌ای همچون وجود هوای خوب، رودخانه و فضای مناسب سبز رشد پایه یک شهر را ریخته و جمعیت زیادی را پیرامون آن قرارداد. ولی امروز می‌توان با داشتن یک برنامه مناسب حتی در بدترین نقاط زمین به‌لحاظ آب‌وهوا و منابع زیرزمینی شهرهای جدید و جالبی را طراحی و بنا کرد.

اگر روزی شهرهایی همچون پاریس بدلیل هوای مناسب مورد طراحی و بهسازی قرار می‌گیرد و امروز نقطه درآمد و جذب گردشگران می‌شود را در عصر قدیم مثال زد می‌توان شهری همچون دبی را که با شهر تکنولوژی طراحی و ساخته و مورد توجه همه جهانیان می‌شود یک مثال از اقدامات شهرسازان جدید داشت و آن را مثال زد.

اصولاً شهر چیست و امروز در شهرها و شهرهای بزرگ چه می‌بایست کرد که با تبدیل به سامانه‌ای بانشاط و ایمن شهری درخور مردم را به ایشان هدیه کرد.

شهرها معمولاً به‌عنوان یک پدیده ساخت بشر در یک محیط زیست انتخاب شده جهت امکان، تامین معیشت و محیطی برای روابط اجتماعی بشری و ظرفیت قابل استفاده اقتصادی ـ مذهبی و آموزشی و اخلاقی می‌باشد.

روزی شهرها به‌لحاظ ظرفیت‌های خاص درمحیط‌های خاص می‌توانستند رشد و توسعه یابند.

امروز با اراده بشری این شرایط خاص ایجاد و باعث توسعه شهرها می‌شود. روزی ازدیاد جمعیت باعث شهرهای بزرگ و بزرگتر می‌شد. امروز دیگر لازم نیست تا چند شهر و یک شهر بزرگ به‌عنوان مادر شهر برای توسعه اقتصادی ـ سیاسی ـ مذهبی شهرها ایجاد کرد. امروز شهرها با ظرفیت‌های تعریف شده بسرعت معروف و قابل بهره‌برداری می‌شوند.

دیگر ایجاد ظرفیت در شهرها صرفاً توسعه شهر و بزرگی شهر نیست. دیگر برای رشد و توسعه و بهتر یادگرفتن الزامی به استقرار در یک شهر بزرگ و یا کلان‌شهر نمی‌باشد.

کلان‌شهرها و ابرشهرها دیگر با حجم جمعیت به‌عنوان شهر برتر و معروفتر نمی‌باشند بلکه دیگر آن‌که شهرها را به محیطی بزرگ‌تر تبدیل و باعث آسایش بیشتر شهروندان می‌شوند. جهانی‌شدن و داشتن یک نگاه جهانی به شهر می‌باشد.

حضرت رسول گرامی اسلامی با هجرت و اقامت دربین یک شهر کوچکتر از مکه بود و با برنامه‌ریزی مناسب توانست یک جهان شهر را در عرصه تاریخ بسازد و به مردم هدیه دهد. درعصر آن حضرت علی‌رغم عدم وجود زیرساخت‌هایی همچون کشورهای ایران، روم و درمقایسه با قصر و بارو و زیرساخت‌های اساسی شهر، ایشان شهری را ایمن و بانشاط بنا نمودند.

می‌توان مدینه منوره محل و پایگاه و پایتخت آن حضرت را به‌عنوان جهان شهر مذهبی و رنسانس شهرسازی جدید تاریخ بشر نامید.

وجود تعلیمات دینی جدید و نهایی‌ترین آموزش‌های بشری در زیست‌شهری در آن عصر و سرزمین که از هرگونه نعمت آب، هوا، خاک و... بی‌بهره و یا کم‌بهره بود توانست تصمیماتی به آن مردم کم‌فرهنگ و بدون‌سواد ارائه دهد که هنوز به نهایت ارزشهای آن، بشر دست نیافته است و در آن عصر و زمان و تا قرون پیش‌از رنسانس اروپائیان دراواخر قرن 14 و اوایل قرن 15 میلادی که کمترین ظرفیت اجتماعی دراختیار عموم مردم درکشورهای اروپایی و ایران بود. حضرت رسول گرامی اسلامی با ایجاد یک زیرساخت شهری مناسب و ایجاد الگوهای برتر زندگی اجتماعی ـ خانوادگی ـ مذهبی ـ اخلاقی ـ نظامی و امنیتی و... ایجاد ظرفیتهای آموزشی پرورشی درقالب یک دین برتر و تعریف سنت محمدی و الاهی توانست دربهترین نقطه زمین بهترین الگوی زیست‌بشری را رقم زده و عصر رنسانس بشری را پایه‌گذاری نماید.

چه چیزی امروز بعد از گذشت 14قرن از تولد و ظهور اسلام در رشد پاکیزه مردم را می‌توان مثال زد که شاهد و ظرفیت‌سازی آن را به غیر از اسلام و ظرفیت انسان‌سازی در سنت و روش ایشان نبوده باشد و انسان الگوئی دیگر را برگزیده باشد.

درعصر جهالت اروپا علی‌رغم وجود بهترین شرایط آب و هوایی اروپائیان در بدترین کثافت اجتماعی زندگی می‌کردند دربدترین شکل طبقات اجتماعی ایرانیان متولد و از دنیا می‌رفتند. دربدترین وضعیت بهداشتی زندگی می‌کرده و با بیماری‌های متعدد واگیردار به‌دلیل همین وضعیت بهداشتی نامناسب می‌مردند.

درتاریخ جنگ‌های صلیبی می‌خوانیم که با هجوم فرانک‌ها از فرانسه به‌سمت قسطنطنیه و به قصد تصرف اورشلیم در میانه راه هرچه آبادی در مسیر این افراد بود نابود و از بین رفت. کسانی که به خونخواهی میرفتند به‌سمت بلاد مسلمین درحرکت بودند. مسیحیان را کشته و مردم مسیحی را به اسارت و یا تجاوز، قتل و غارت ازمسیرهای کشورهای اروپائی گذشته و هرچیز را درنوردید.

وقتی به سرزمین‌های اسلامی رسیدند باتعجب دیدند که مسلمین بهداشت فردی (حمام، غسل، استفاده از بهترین لوازم پاک‌کننده فردی، وضو عبادت پنج‌گانه، وجود نور، بهداشت فردی و تعاریف بهداشتی اجتماعی، مستراح، حمام و...) را در دین خود به‌عنوان ظرفیت‌های دینی و سنت نبوی استفاده می‌کنند. درصورتی که تا آن عصر در هیچ خانه اروپایی حتی در قصرهای فئودالی و منازل اشراف‌زادگان توالت و حمام وجود نداشت و گاهاً باوجود باران آن هم گاهی اوقات استحمام صورت می‌گرفت.

ملکه فرانسه 15 سال بدون حمام صرفاً بااستفاده از خشبوکنندگان جلوگیری از بوی نامطبوع خود را پنهان می‌کرد.

داشتن پنجره در ساختمانها، داشتن نور کافی درمنازل، وجود ظرفیت‌های اجتماعی در امر مملکت‌داری و... همه و همه ظرفیت‌هایی بود که باعث اجتماع مسیحیان، یهودیان و مسلمان اورشلیم و قبول اقامت در این سرزمین به اروپائیان شد.

آنها از مسلمین آموختند و دراروپا باایجاد آن ظرفیتها محیط بشری مطمئنی را فراهم کردند. افراد ناباب را سوار بر کشتی کرده به کشورهای تازه کشف شده آمریکا و اقیانوسیه فرستادند تا بتوانند امروز از الگوهایی که پدرشان از مسلمین باوجود پربرکت رسول گرامی و تعالیم آسمانی اسلام بود سنت نبوی را در جای‌جای کره خاکی توسعه دهند.

درعین اختلاف مذهبی که همواره درطول تاریخ جنگ‌های متعددی باعث شده بود. ولی شهرسازی، نشاط و ایمنی در شهر اسلامی، بهداشت فردی که همه ادیان درطول اقامت در اورشلیم و کشورهای اسلامی آن را درک کرده و الگوی زندگی خود قرار داده بودند باعث ماندگاری اروپائیان در سرزمین اسلامی شد. حتی درطول شکست و پیروزی‌هایی که بعداً بین مسلمین و مسیحیت به‌وقوع پیوست، بخشی‌از اروپائیان حاضر به ترک سرزمین اسلامی نشدند و مسیحیان فعلی لبنان، سوریه و دیگر کشورهای منطقه خاورمیانه بخشی و از همان اقوام اروپائی جنگ‌های صلیبی می‌باشند. به‌هرترتیب از اروپائیان آنهایی که به اروپا برگشتند راه و روش زندگی اسلامی را با خود به غنیمت بردند.

شاید مهمترین دست‌آورد جنگ‌های صلیبی جهت اروپائیان، برداشت مثبت چگونگی زندگی مسلمین در همه مسائل اجتماعی، خانوادگی، بهداشت فردی، شهرسازی، ساختمان‌سازی، توجه به آموزش همگانی و همه دست‌آوردهایی بود که به‌عنوان سنت و روش پیامبر و مسلمین در الگوهای سکونت مردم مسلمان طی سالهای بعد از ظهور اسلام به مورد اجرا قرار داده شده بود.

اروپائیان با این سئوال که اگر می‌شود در این سرزمین‌ها زندگی مناسب و فراگیری جهت همه مردم درست کرد چرا در اروپا نشود این کار را انجام داد. طی جنگ‌های صلیبی سفرهای تجاری در زمان صلح بین کشورهای اروپائی و اسلامی صورت گرفت.

پیشرفت‌های پزشکی اسلامی به‌سرعت دربین کشورهای اروپائی منتشر شد در پی آن طریق بنا و ساختمانهای اسلامی که وجود پنجره و استفاده حداکثری از نور خورشید در روز، استفاده از سنگ‌فرش و کف‌سازی بنا و ساختمان‌ها، ایجاد توالت، استفاده از وان حمام که ابعادش برابر با حداقل آب غسل جهت پاکیزگی می‌باشد، استفاده از لوازم پاک‌کننده، توجه به دستورات بهداشت فردی، تعلیم و تربیت همه‌گیر و فراگیر و همه دستورات ارزشمند مسلمین در همه ابعاد زندگی باعث جهش در زندگی اروپائیان شد.

وضعیت سیاسی فئودالی و حکومت‌های محلی که همواره درحال جنگ با یکدیگر بودند و منابعی که درحال به هدر رفتن بود و هیچ اصالتی پایدار نبود و بلاهای طبیعی و با پایان جنگ‌های صلیبی.

 

آغاز قرون رنسانس

آغاز حکومت‌های قدرتمند عثمانی در کشورهای اسلامی و شرق اروپا و شمال آفریقا و بخشی وسیعی از حوزه خاورمیانه از یک‌طرف و آغاز پیدایش و حکومت صفوی باعث یکپارچگی مجدد کشور ایران بعد از فراز و نشیب‌های متعدد بعد از فتح ایران توسط مسلمین شده بود باعث حرکت فراگیری درکل جهان متحد آن زمان علی‌الخصوص اروپائیان شد.

تاسیس دانشگاه پاریس در 1155 همزمان با حکومت سلجوقیان و خوارزمشاهیان که قدرتمندترین حکومت‌های قبل صفویه در ایران بوده و دوره‌ای است که مرزهای ایران تا مدیترانه امتداد داشته است را می‌توان آغاز هجرت‌های اروپا از کشورهای اسلامی قلمداد کرد.

در آن دوران آزادی دینی و مذهبی دوره‌های همزمان حسن صباح درتشکیل فاطمیون و فرقه اسماعیلیه دوره خواجه نظام‌الملک و مدارس نظامیه.

حکم خیام نیشابوی و دیگر بزرگان تاریخ آن زمانه می‌شود و توان تاثیر حکومت اسلامی ایران با آن فرهنگ غنی را در شکوفایی و آغاز حرکت در اروپا مشاهده کرد.

با آغاز قرن پانزده و شانزده که اوج قدرت عثمانی‌ها و هجرت‌های جدید اروپائیان در تشکیل حکومت‌های مقتدر و واحد پیش می‌آید.

عصر صنعت و انقلاب صنعتی از انگلستان آغاز و ظرفیت‌های شهری و تقاضاهای سکونت شکل دیگر به خود می‌گیرد.

دیگر منابع کشورهای اروپایی کفاف نیازهای صنعتی و مواد اولیه و بازار مصرف را نمی‌دهد. ازطرفی ازطرف حکومت عثمانی پل ارتباط آسیا به اروپا به نام استانبول فتح و اروپائیان با استفاده از تحرک دریایی دست به اکتشاف کشورهای دیگر زده و قاره آمریکا، اقیانوسیه، آفریقا در زیر چکمه اروپائیان قرارمی‌گیرد.

مسلمین که به برادری معتقد بوده و زندگی مسالمت‌آمیز را برای خود با همسایه‌ها انتظار داشتند باهجوم کشورهای اروپائی و تصرف سرزمین‌های دیگر مواجه و با تضعیف حکومت‌های اسلامی با جنگهای ایران و عثمانی و ایران و روسیه و عثمانی با اروپا کم‌کم از صحنه سیاسی حذف و قدرت سیاسی درکنار قدرت اقتصادی و تسلط بر اماکن مهم و استراتژیک خشکی و بدست آوردن منابع، علوم، بازار و همه چیز بدست اروپائیان می‌رسد.

دوره استعمار و استبداد هنوز ادامه دارد. ولی در یک ظاهرفریبی استقلال به کشورها در قرون 19 و 18 و 20 شروع و به یک شکل کاملا وابسته به کشورهای مستعمره استقلال داده می‌شود.

دراین بین و به فاصله 200سال بعد از اوج رنسانس در اروپا، اروپائیان با استفاده از تجارت تاریخی بشر در کل کره خاکی سرزمینی را با زیرساخت‌های مناسب زیست طراحی و بنیاد می‌نهند.

برج ایفل که در 1889 به‌عنوان نمایشگاه صنعتی پاریس به نمایش درمی‌آید به‌عنوان نماد صنعتی اروپا و بلکه جهان آن روز به دنیا یک رخ صنعتی را نشان می‌دهد و تسلط بشر با استفاده از دانش را به جهانیان معرفی می‌کند.

 

انقلاب صنعتی

انقلاب شهرسازی و سکونت در شهرها را بنا می‌نهد. ولی این تازه آغاز راه می‌باشد.

آیا شهر می‌بایست با هدف شهر برای شهردار شدن ساخته شود و یا برای ساکنینی که قراراست در شهر ساکن شوند.

نگاه شهرسازی در سیر تحولات تاریخی با نگاه شهرسازان و همه دست‌اندرکاران حکومت‌ها همواره تبدیل یک زیستگاه پایدار که نشان‌دهنده امنیت، اقتدار، سلامت و صحت در یک زندگی مناسب برای ساکنین بعد از آغاز رنسانس در اروپا مبنای جدید تفکر شهرسازی شد. شهرهای جدید اروپایی بعد از رنسانس با دگرگونی غیرقابل مقایسه‌ای با شهرهای قرون وسطی نشان از تأثیرپذیری اروپائیان از دوره تعامل و تقابل با کشورهای اسلامی می‌باشد. شکل شهرهای اسلامی در اوج اقتدار اسلامی قطعاً بهترین الگو جهت شهرهای بعد از رنسانس در اروپا قرارگرفته و اروپائیان را مدیون نگاه و فرهنگ شهرسازی برجسته اسلامی براساس فرهنگ اسلامی که مبنای آن دین اسلام و آئین محمد(ص) می‌باشد می‌توان تلقی کرد. این تأثیرپذیری غیرقابل انکار در همه جای شهرهای عصر رنسانس قابل مشاهده می‌باشد. حتی در کلیساهای بعد از رنسانس اثر معماری و شهرسازی اسلامی درمقایسه با کلیساهای قبل از اسلام قابل مشاهده می‌باشد. اروپا مرهون توجه ویژه اسلام به اجتماعی، مردم، حکومت اخلاقی و دین بوده و چه با ذکر این تأثیرپذیری چه بدون ذکر این تأثیرپذیری اروپای امروز و همه کشورهای مستعمره استقلال یافته و پایتخت مستعمره فعلی اروپائیان مدیون آئین انسان‌‌ساز اسلام و دین حضرت محمد(ص) می‌باشد.

تذکر اینکه امروز نشاط در شهرها و امنیت که برای حفظ این نشاط و ثبات در شهرها می‌باشد مدیون توجه ویژه حضرت رسول(ص) می‌باشد و این وظیفه کشورهای اسلامی را در توجه به فرامین این بزرگوار بیشتر می‌کند.

چه باید کرد تا سامان‌های شهری در راه تبدیل به جهان‌شهرها در کشور ما به جهان‌شهرهایی با الگوی اسلامی و ایران شوند.

همانطور که رهبر فرزانه انقلاب می‌فرماید حکومت دینی، دین‌مداری در کشورهای مذهبی و شهرها و روستاها به چه وسیله می‌تواند ضمن حفظ رشد و توسعه و تمدن‌گرایی، باعث نشاط و تقویت روحیه افراد جامعه‌شود.

جامعه چه می‌خواهد و چه باید کرد تا بتوان با بهترین الگوسازی مجدد ظهور اسلام و ایران اسلامی را درجهان به صحنه آورده و جهان را معطوف مدیریت دینی کنیم.

1ـ کشور ما به‌صورتی در جغرافیای کره زمین قرار گرفته که متشکل از اختلاف دما و ارتفاع استثنائی می‌باشد.

 

هر ایده و تکنولوژی شهرسازی می‌بایست این اختلاف جغرافیایی که بقول بعضی‌ها ما همیشه چهارفصل را می‌توانیم دراکثر نقاط کشور داشته باشیم بتواند ضمن این اختلاف باعث ایجاد نشاط و همگرائی شهروندان و هموطنان شود. زیبائی‌های روزانه و شبانه در شهرها با چه ابزاری میسر است. درکشوری اینچنین می‌توان در زیبای‌های رنگ و نمادهای انقلابی و اسلامی و معرفی مناظر در روز و شب هنگام، از نورپردازی‌های مناسب ایده گرفت.

بعضی شهرها بخصوص شهرهای شمالی و جنوبی درفصول تابستان و زمستان امکان شبانه در تفریح و درک اوقات فراغت ممکن و یا سخت می‌باشد.

دراهواز تابستان مردم درگرمای روزانه بالای 45درجه نمی‌تواند روز بانشاطی را در اماکن عمومی رقم بزند و همینطور در شهرهای سردسیری اردبیل و ارومیه و چهارمحال و بختیاری شب زمستان زیر 20درجه نمی‌تواند محیط مناسب قدم زدن و استفاده از طبیعت را محیا کند.

درشهرهای جهانی همچون این شهرها شب را با نور و نورپردازی و گشتن در خیابانها حتی باوسیله نقلیه می‌تواند ظرفیت نشاط و لذت شهرنشینی را دوچندان کند.

در شهر خاربین چین در جنوب سیبری شرقی در شمالی‌ترین نقطه چین با جشنواره‌های متنوع زمستانی و با ترکیب یخ و نور محیط جذاب توریستی را فراهم می‌آورند.

در دبی در گرمای تابستان باوجود ساحل خلیج‌فارس و زیرساخت‌های مناسب تفریحات آبی، اسکی بر روی برف مصنوعی زیر سالن به شهروندان هدیه می‌کنند.

تکنولوژی درکنار سرمایه‌گذاری مهمترین شاخص‌های رشد شهرها و ایجاد محیط‌های مناسب شهری می‌باشند. اصول شهر زیبا، شهر بانشاط و شهر آسایش و رفاه خواهد شد.

توجه به جنبه‌های توریستی می‌تواند بهترین اقتصاد را درکنار توجه به روحیه نشاط برای مردم به ارمغان بیاورد.

یکی از مهمترین شاخص‌های شهرهای جهانی و جهان‌شهرها ایجاد ظرفیت توریست و جذب مردم دراینخصوص می‌باشد.

بهترین ظرفیت اشتغال که یکی از مهمترین وظایف دولتها درشهرها می‌باشد که می‌تواند با ایجاد ظرفیت مضاعف باعث قدرت اقتصادی و تامین بهینه و اشتغال مفید و مولد شده وجود کار و فعالیت یعنی وجود نشاط و امنیت است.

ظرفیت توریست فرانسه بالای 45 میلیارد یورو و ظرفیت‌های توریستی پاریس بیش‌از 15میلیارد یورو در سال است. همین است که پاریس را عروس شهرهای جهان کرده است.

زمانی که هاسمان با تغییر نقشه پاریس درابتدای عصر رنسانس نسبت‌به راه‌اندازی ظرفیت‌های معماری و شهرسازی نوین می‌کرد و پاریس را در این راه ‌می‌ساخت گمان نمی‌کرد شاید بتواند با این زیرساخت از پاریس با آن همه کثافت و تعفن و کوچه‌های ناامن و لجن‌زده و دود و رودخانه رسن با آن همه آلودگی شهری بسازد که امروز خوردن یک قهوه در فلان کافه‌اش آرزوی توریست جهان باشد قایق‌سواری در شبهای پاریس بر روی کشتی‌های زیبا با آن نورپردازی کشتی، اسکله و سواحل شهر پاریس چشم‌های بیننده را خیره می‌کند.

در شانگهای در پروژه توسعه شهر وجود رودخانه و کارخانجات کشتی‌سازی و اوراق کشتی در یک برنامه بیست‌ساله به‌جای ایجاد یک ساحل و اسکله نازیبا نسبت‌به ساخت ساختمانهایی دست زده‌‌اند که بتواند توریست‌ها را 7روز به اقامت در شانگهای تشویق و ترغیب کنند. درحالیکه بندر شانگهای مرکز تولید و تعمیرات و اسقاط کشتی و همچنین بزرگترین بندر بارگیری و تخلیه کالا در چین به‌شمار می‌رفت و شاید بهتر و قانع‌کننده‌ترین شکل اقتصادی را داشت از اواخر هزاره دوم برنامه انتقال بخشی‌از صنایع و همچنین مرکز اسقاط کشتی‌از شهر شانگهای به خور و ورودی و مسب رودخانه به دریا باعث خلوت شدن شهر شانگ‌های از مراکز صنعتی و کشتی‌سازی، لنگرگاه و باراندازهای متعدد حاشیه روخانه شده و مراکز تعمیرات، اسقاط کشتی و تولید و همه ظرفیت‌های اقتصادی شهر وابسته به بندر و رودخانه به خارج از شهر با ساخت اسکله و باراندازهای جدید درساحل دریا منتقل و شهر را صرفاً یک مرکز توریستی و گردشگری با ساختمانها و المانهای جذاب شهری در روز و با نورپردازی‌ همان ساختمانها بهترین و لذت‌بخش‌ترین منازل را در شب فراهم می‌کند.

7 روز اقامت گردشگری در شهر شانگهای شاید به‌ظاهر نسبت‌به آن همه اقتصاد و صنعت رقم ناچیزی را تصور دهد ولی اینطور نیست پول خالص در کنار شهری بزرگ و بانشاط ایمن و پاک قطعاً ظرفیت‌های مناسب‌تری از آن شهر کثیف و با کوچه‌های غیرقابل عبور با زیرساخت نامناسب سکونت را به هدیه آورده. هیچ فرد شانگ‌هایی از وضعیت جدید و بافت بهینه شهری فعلی دل‌آزرده نیست.

طریق نوسازی بافت فرسوده درکنار ساماندهی رودخانه در شانگ‌های شاید زیباترین ترمیم بافت‌های فرسوده شهری باشد که تاکنون اتفاق افتاده است. شهر شانگ‌های بزرگترین شهر چین و حتی از پایتخت کهن چین هم بزرگتر است. شهر چندمیلیونی شانگ‌های بدترین و نامناسب‌ترین شهرهای جهان درخصوص بافت فرسوده بود. شهری که هیچ وسیله نقلیه‌ای حتی دوچرخه هم در بعضی از کوچه‌هایش قابل تردد نبود. امروز با بهترین شکل برنامه‌ریزی نسبت‌به ترمیم بافت فرسوده خود اقدام و یکی از مهم‌ترین شهرهای جهان می‌باشد.

همانطور که اشاره شد باتوجه به وضعیت اقلیمی و جغرافیایی و تغیر فصول می‌بایست در زیباسازی با ترکیب نور، آب‌نما، نمادهای شهری، تزئین و نقاشی‌های دیواری و استفاده از انواع رنگ‌ها و بنرها و بیل‌بوردهای تبلیغاتی با تقسیم مناسب در شب و روز شهرها را جذاب و جهت شهروندان محیط بانشاطی فراهم نمود.

شهرهایی که دارای ارتفاع و کوهستانی هستند و یا مسطح و صاحب رودخانه یا ساحل خلیج و یا ساحل دریا و در حاشیه کویر، درناحیه‌ای ییلاقی و یا ناحیه‌ای خشک و کویر، می‌بایست برای هر نوع اقلیمی برنامه‌ها و نسخه‌ای جداگانه این موضوع دیده شده و در برنامه‌ها اجرائی شود.

درمقایسه با اقلیم‌های متفاوت شهرها و کلان‌شهرها ایران می‌توان الگوهای مناسبی در کلان‌شهرهای جهان تعریف و از الگوهای برتر آن موارد قابل بومی شده‌ای را مورد بهره‌برداری قرار داد.

شهر اهواز در حاشیه رودخانه کارون مهمترین و بعد از کرخه طویل‌ترین و تنها رودخانه قابل کشتیرانی ایران قرار دارد. شهرهای مهم خرمشهر، آبادان هم در حاشیه این رودخانه بوده و در شمال خلیج‌فارس قراردارند.

شهر دبی در امارات متحده عربی در حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و درمحدوده خووردبی شکل گرفته است. به‌لحاظ اقلیمی شرایط اهواز از مطلوبیت بیشتری برخودار بوده و می‌توان با استفاده از رودخانه و نورافشانی پل‌ها و ساخت پارکهای مناسب و شهرهای بازی و بدنه مناسب همچون سیلوی اهواز که نورپردازی شب‌هنگام آن هم‌اکنون به اهواز زیبایی دوچندانی داده است.

شهر اهواز با ساحل چندکیلومتری درطول رودخانه و باوجود پل‌های هشت‌گانه می‌تواند بهترین جاذبه‌های گردشگری را جهت خود مردم اهواز باجمعیت 5/1 میلیون نفری به‌عنوان سامانه‌های نشاط و ایجاد شادابی در مردم و برای اهالی استان خوزستان با بیش‌از 5/3 میلیون نفر و همچنین وجود مرز مشترک چند ده کیلومتری با استانهای شیعه‌نشین و پردرآمد عراق به‌عنوان ظرفیت ویژه جذب توریست هم‌زبان و هم‌دین با کشور عراق و کویت و دیگر کشورهای اسلامی در غرب کشور فراهم کند.

ظرفیت ویژه پزشکی دانشگاه اهواز در درمان بیماران کشورهای اسلامی و وجود زیرساخت‌های مناسب هتل و میهمانپذیر در این شهر ظرفیت‌های ویژه جذب درکنار اوقات فراغت شهروندان می‌تواند ایجاد کند.

در سی و چهل سال پیش تفریح اهالی استانها و کشورهای حاشیه خوزستان و خلیج‌فارس ورود به اهواز و استفاده از ظرفیت‌های ویژه این شهر بود.

همانطور که می‌دانیم حضرت پیامبر با فرموده خود که هر شهری می‌تواند شهر باشد که ایمن و بانشاط باشد. سایه چراغ راه جهان شهرهای کنونی و توجه به فرمایش آن بزرگوار رسیدن امروز طراحان جهان‌شهرها به این کلام ارزشمند یعنی شهری که در آن ایمنی و نشاط نباشد شهر نیست شده باشد.

جهان‌شهرها خصوصیت‌های سه‌گانه زیر را در خود دارند.

1ـ جهان‌شهرها می‌بایست مرکز دانشوری باشند. یعنی اینکه کار و فعالیت در آنها اساسش می‌بایست تولید بر مبنای دانش باشد. یک فرش‌باف صنایع دستی می‌بایست میلیون‌ها گره ابریشمی را بر روی یک تابلو فرش اجراء کند و با دقت تمام تا بتواند یک فرش چندمیلیونی را دربازار ارائه نماید.جهت درمان دیسک کمری که پیدا می‌‌کند می‌بایست از یک کشور اروپایی یک آمپول چندCC وارد و به آن تزریق شود تا درد کمر آن فرش‌باف که ساعت‌ها و روزها را پای دار قالی صرف کرده، درمان نماید.

تولید کار محور خصوصیت شهرهای کار محور چه بزرگ و چه کوچک می‌باشد هزاران کارگر در شهرهای شبیه تهران و اهواز می‌بایست درصنایع کار محور کار کنند و شهری چند میلیونی را با ظرفیت تولید ناخالص مختصر اداره کنند. شهری که علیرغم جمعیت ساکن ده میلیونی وابسته به صنف‌های تولیدی، سنگ‌بر و سنگ‌تراش، چرم‌ساز، خودروساز بوده و کارهایی که می‌بایست در شهرهای دورافتاده راه‌اندازی شود در کلان‌شهر راه‌اندازی شده و دانش‌های که تولید ناخالص را بالا برده و می‌تواند آینده اقتصادی و صنعتی و دانش کشور را ضمانت کند جای خود را به فرصت اقتصادی در کلان‌شهرهای آماده به رشد اقتصادی به تولید کار محور می‌دهد. آنوقت محورهای دانش و تولیدات اقتصادی دانش محور درخارج از کشور بدست سرمایه‌های مادی و معنوی کشورهای جهان سوم شکل می‌گیرد.

خصوصیت شهرهای جهانی و جهان‌شهرها در اولویت اول جذب دانش و کار دانش محور می‌باشد. این‌مهم فقط با سرمایه‌گذاری‌های کلان قابل تحقق می‌باشد.

سرمایه‌گذاری درکجا می‌تواند شکل بگیرد و چه شرایط می‌بایست به‌عنوان زیرساخت شکل بگیرد که بتوان آن را جذب و صرف کرد. فضای ایمنی و امنیت سرمایه و بازگشت و سود کافی برای سرمایه‌گذاری پی اصل امنیت و شهر ایمن یعنی زیرساخت. توجه به فرمایش حضرت رسول گرامی اسلام (ص) که شهری که امن نیست شهر نیست.

دومین اصل و توجه به فرمایش حضرت رسول گرامی اسلام(ص) بحث نشاط می‌باشد. آیا می‌توان درشهری که مردم و اهالی بی‌نشاطی دارد کار و فعالیت کرد. می‌توان آن جامعه را به تولید، تفکر و مطالعه وادار نمود؟ خیر. شهرهای بی‌نشاط شهرهای بی‌فرهنگ و شهرهای مرده با مردمی پژمرده قطعاً نمی‌توانند زیرساخت لازم جهت فکر و اندیشه را داشته باشند و نهایت این شهرها فقط توسعه جمعیت بی‌کیفیت و بی‌کار خواهد بود. نشاط یعنی اصل جهان و آن چیزی که باعث  صفا، محبت، همدلی، صبر، پشتکار و کار اجتماعی می‌باشد.

 

چرا علیرغم تولید افراد تحصیل‌کرده چندمیلیونی در بعضی کشورها ولی کشور به سمت رشد، ترقی و بالندگی حرکت نکرده و یا کند و بصورت بسیار آرام حرکت می‌کند. آن نشاط و شادابی است که زیرساخت روحیه افراد و باعث توجه و عنایت بیشتر به علم و مطالعه و تحقیق و  ترقی می‌شود. پس اصل دوم فرمایش رسول گرامی اسلام(ص) یعنی شهر بانشاط و شهر ایمن شهر می‌باشد، در این مقوله تحقق می‌یابد. حالا این شهری که به‌عنوان جهان‌شهر قلمداد می‌شود آیا در این دوره می‌تواند با دو اصل ایمنی و نشاط به‌عنوان دو بازوی اصلی کار و فعالیت داشته باشد. می‌بایست گفت خیر. پس موضوع دیگری پای در میان می‌گذارد و آن شبکه و توجه به Net working و Net work می‌باشد.

شهرهای جهان کمترین دغدغه را جهت شهروندان در امور زندگی روزمره فراهم می‌کنند. وجود شکبه در همه زیرساخت‌ها این‌جا نقش تعیین‌کننده‌ای را پیدا می‌کند. ازشبکه‌های مخابراتی که کار ارتباط را در دورترین فاصله بصورت online فراهم می‌کنند تا شبکه‌های حمل و نقل شهری و برون‌شهری که زیرساخت سفرهای سریع و مؤثر را فراهم می‌کند تا شبکه جمع‌آوری آبهای سطحی، شبکه‌های معابر عمومی، شبکه دفع و تصفیه فاضلاب و شبکه‌های آبرسانی، برق، مخابرات و همه چیز که برای فراهم کردن یک زندگی سریع و باکیفیت جهت کم کردن وقت‌های تلف شده فراهم می‌کند.

در جهان‌شهرها وقت از طلا هم مهمتر و فعالیت می‌بایست از زمان هم جلوتر باشد زیرا هرکس بر زمان سلطه یابد بر همه چیز سلطه خواهدداشت. سلطه بر زمان و سرعت بهره‌برداری از ظرفیت‌های دانش و اطلاعات نقش تعیین‌کننده‌ای خواهد داشت. کسی که از اینترنت استفاده می‌کند همواره و در همه حال 24ساعت لحظه‌های جهانی را زیر چکمه خود دارد.  دنیای 24 ساعته فقط به آنهایی تعلق دارد که در دنیایی 24ساعته اطلاعات غوطه‌ور باشند این است شهر جهانی شهری که در زیر سایه نشاط و ایمنی و با زیرساخت شبکه‌ای می‌تواند پایه و مایه جهانی شدن را پیدا کند. اما باز این کافی است. آیا همه زندگی انسانی درقالب زندگی کاری و فعالیت روزمره معاش و تلاش برای روزی خلاصه می‌شود. خیر می‌بایست در این شهر به همه جنبه‌های زندگی توجه‌شود.

زندگی در شهرها و تکلیف دولت‌مردان و شهرداران درقالب سه فعالیت شکل می‌گیرد.

1ـ اوقات کار فعالیت

2ـ اوقات فراغت و استراحت

3ـ و اوقاتی که می‌بایست آموزش چگونه بودن را در محیط شهری فراگرفته تا شهروندی شهرمدار و لایق زندگی درشهر جهانی شد.

اصل نشاط و ایمنی اینجا هم در این تقسیم کار خود را نشان میدهد. نشاط درشهر شاداب با زندگی شاد و مفرح بدست می‌آید و آن‌هم در شهری که درهمه ساعت‌هایش انسان‌ها بتوانند تردد و آمد و رفت کنند شهر 24ساعته که همه افراد چه از زن و چه مرد بتوانند درمحیط شهری اوقات کار و فعالیت و تفریح داشته باشند. این شهرها با مایه رفاه و نشاط و ایمنی زیرساخت دیگری را فراهم می‌کنند و آن جذب پول و سرمایه خارجی است.

سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم یعنی جذب توریست که توریست و تبادل افکار با دیگران باعث رشد و توسعه علوم و ارتباط باعث رنسانس لحظه‌ای انسان‌ها خواهد شد. آداب و سنن همه مردم برای همه مردم می‌تواند آموزنده و باعث رشد همه جهان شود.

حضرت رسول(ص) می‌فرمایند سفر کنید تا سالم بمانید یعنی چه؟ یعنی سلامت در سفر است و یا با سفر و دیدن و شنیدن و تجربه کردن باعث حفظ انسان با دانش‌های جدید می‌شود.

سفر، تجارت، تفریح نشاط و شادابی می‌آورد و پول و سرمایه برای توسعه. شهرهایی جهانی میشوند که بتوانند توریست بیشتری به خود جذب کنند. حال این توریست می‌تواند برای سلامتی و درمان، می‌تواند برای تحصیل و تجربه، می‌تواند برای کار و تجارت، می‌تواند برای یاد دادن و آموزش و می‌تواند برای دین و مذهب و توسعه فکرهای معنوی صورت گیرد. هر نوع سفری می‌بایست در مقصد برای سفرکننده فرصت استراحت، امنیت، نشاط و شادابی و حال خوشی را فراهم نماید. وجذب سرمایه در توسعه استقرار و هتل و تفریح را فراهم کند. روزی اگر به عربستان سفر می‌کردید صرفاً و حداقل سرمایه‌گذاری جهت زیارت فراهم بود. امروز مراکز عمده و شیک تجاری و ارائه کالای متنوع رنگ سفر را صرفاً از مذهبی به مذهبی تجاری تغییر داده است. حال اگر به جایی صرفاً برای تفریح سفر کنید چه می‌بایست توقع داشته باشید. شهرهای جهانی همواره زیرساخت جذب توریست را فراهم می‌کنند. رقابت در جذب توریست و رفتار با میهمان اولین اصل لاینفک شهرهای جهانی است. شهری را می‌شناسید که در مسیر و یا در قله جهانی شهر باشد ولی توریست نداشته و یا حداقل توریست را داشته باشد. کارخانه پژو فرانسه در پاریس نیست ولی دانشگاه سورین و شانلیزه در پاریس می‌باشد و این باعث جذب 15میلیارد یورو درسال جهت شهر پاریس در توسعه و جهانی شدن می‌باشد.

ایجاد فرصت‌های متعدد شغلی در شهرهای جهانی از تولید کار محور به تولید دانش محور  راه سوم خدمات و سرویس را پیامد خواهد داشت پس شهرهای جهانی اضافه بر تولید دانش محوری محور سوم یعنی توسعه خدمات کیفی را هم می‌بایست به‌عنوان یک زیرساخت داشته باشند. خدمات و سرویس اساس زیرساخت شهرهای جهانی است جمعیت، وسعت و آب و هوا دیگر در سایه سرویس خوب پنهان و روزبروز کم‌رنگ‌تر می‌شود.

دبی در امارات متحد با فلسفه اینکه چرا می‌بایست سالانه میلیاردها دلار سرمایه کشورش به‌منظور تفریح افرادش درخارج از کشور صرف شود شهری را بنا کرد که امروز برای تفریح اروپائیان چنگ و دندان نشان می‌دهد. یعنی آب و هوای گرم بالای 50 درجه هم نمی‌تواند جلو توریست‌هایی را که برای هر نوع تفریح، کار و فعالیت را گرفته و جذب 20میلیون توریست درسال در لیست سرمایه‌گذاران این شهر قرارگرفته است. آیا تفریح همانطور که گفته شد می‌بایست صرفاً در شهرهای جهانی مایه جذب توریست باشد و یااینکه عامل کار هم می‌تواند این را باعث شود. قطعاً شهرهای جهانی علیرغم اینکه از شهرهای میلیونی شکل می‌گیرند ولی جذب سرمایه صرفاً دراین شهرها برای توریست نیست و نخواهد بود.

شهر فرانکفورت شهری است باجمعیت زیر یک میلیون ساکن ولی بدلیل اینکه این شهر از شهرهایی است که با برنامه ویژه برقراری نمایشگاه‌های متعدد سالانه شکل گرفته است مرکز ارائه نمایشگاه در همه طول سال و باعث رشد اقتصادی و بالا رفتن جذب توریست اقتصادی درکشور آلمان و شهر فرانکفورت شده است. روزی که در 200 سال پیش در نمایشگاه صنعتی پاریس قدرت صنعتی را با ساخت برج ایفل بنا کردند شاید در این فکر بودند که این ظرفیت نمایشگاهی بتواند آینده‌ای را در ارائه خدمات نمایشگاهی و جذب توریست باعث شود. درست است که امروزه این جایگاه برای فرانکفورت در اروپا قرار گرفته ولی این سرویس می‌تواند در همه جای دنیا شکل یافته و ظرفیت‌های متعددی را در جذب سرمایه‌گذاری فراهم نماید.

اقتصاد توریست می‌تواند در شهرهای جهان صدهزار شغل را فراهم و شهر را آباد نماید. این فقط با زیرساخت مناسب فراهم خواهد آمد. یعنی اصل شبکه و ارتباط، اصل دانش‌محوری و نهایتاً اصل نشاط و شادابی و جذب فکر و اندیشه و این یعنی مسیر آبادانی و اصلاح شهرهای ایران با زیرساخت ویژه‌ای که دارند قابلیت همه نوع فعالیت توریستی را در همه فصول سال داشته و با برنامه‌ریزی مناسب می‌توانند مرکز این فعالیت‌های غرب آسیا و خاورمیانه باشند. شهرمشهد با زیرساخت مذهبی اگر با ترکیب و نگاه جهانی مدیریت و طراحی شود می‌تواند جمعیت بیشتری را در خود داشته باشد. فرض به اینکه یک استاد دانشگاه، یک پزشک متخصص و یک تاجر بین‌المللی بخواهد در شهر مشهد اقامت و زیارت نماید آیا شبکه اینترنت شهرمشهد سرعت کافی و ظرفیت این ارتباط 24ساعته را در خود ایجاد کرده است. آیا آب و حمل و نقل شهر پاسخگوی هر نوع تقاضای منطقی می‌باشد. آیا ظرفیت‌های استراحت و اقامت می‌تواند برای هر نوع تقاضایی ارائه خدمات دهد. شهراهواز با رودخانه و ساحل زیبا و جمعیت متنوع و متخصص آیا چیزی از شهرهای ساحل جنوبی خلیج‌فارس کم داشته و آیا می‌تواند امروز باعث جذب توریست شود. آیا زیرساخت این شهر قابلیت و پاسخگوی نیاز درمانی شیعه چندمیلیونی و مردم عراق می‌باشد. کشوری شبیه ایران و شهرهایی شبیه اهواز با تولید میلیونی پزشک و پرستار جای خالی خدمات درمانی پیشرفته را درکنار تولید آهن و فولاد و نفت و نیشکر در خود احساس نمی‌کند. درشمال غربی شهر تبریز با آن زیرساخت ویژه جمعیتی آیا می‌تواند پاسخگوی نیاز سفرهای صنعتی و تفریحی آذربایجان و ترکیه را در خود داشته باشد. آیا زیرساخت‌هایش پاسخگوی این نیاز می‌باشد. شهراصفهان به‌عنوان پایتخت فرهنگی و دائمی جهان اسلام آیا به آنچنان ظر فیتی رسیده که بتواند همچون شهر یک‌میلیون نفره دبی برنامه‌ریزی پذیرای 20میلیون مسافر در سال را برای خود داشته باشد. قطعاً زیرساخت‌های کلان‌شهرهای ایران امروز پاسخگوی تقاضای جهانی شدن نمی‌باشد پس چه باید کرد. آیا باید منتظر بود که شاید معجزه‌ای رخ دهد و یا باید با برنامه‌ریزی صحیح کار کرد. مگر دیگر کشورها و شهرهای جهانی و کلان‌شهرهای موجود که با برنامه‌ریزی صحیح امروز با کمترین ظرفیت‌ها که از لحاظ مالی و جغرافیایی به مراتب کمتر از کشور عزیزمان و شهرهای قدیمی و باارزش تاریخیان می‌باشند چگونه طی مدت کوتاهی توانسته‌اند بالاترین ظرفیت‌های اقتصادی را به‌خصوص جذب توریست در کشورشان ایجاد کنند.

همانطور که اشاره شد یکی از مهمترین زیرساخت‌هایی که می‌بایست جهان‌شهرها در پی ایجاد آن باشند بحث توسعه و ظرفیت‌سازی گردشگری است به‌لحاظ دید عمومی و تصوری که از گردگشری در اذهان عامه مردم رواج یافته گردشگر با خود فساد، خلاف، گناه و... به‌همراه می‌آورد و کشوری که در آن گردشگری توسعه یابد محکوم است به‌لحاظ انتظاری که گردشگران دارند می‌بایست درب‌های خود را گشوده و ظرفیت هرگونه خلافی را در کشورش ایجاد کند. ولی قاعده اینطور نیست. درهیچ کشور مترقی و درحال توسعه‌ای این‌چنین اتفاقی نیافتاده است.

امروزه در کشور چین با بیش‌از 300/1 میلیون جمعیت میزان  مواد مخدر توزیع شده قطعاً ازکشوری شبیه کشور ما کمتر است. ولی میزان گردشگری که سالانه از چین بازدید می‌کند برابر با حداقل یک چهارم جمعیت کشور ایران می‌باشد. درکشور مالزی که برنامه جذب بیش‌از 20میلیون توریست تا سال 2012 را برنامه‌ریزی کرده علی‌رغم جذب توریست‌های متعدد با فرهنگ و‌آداب و رسوم مختلفی که در کشور به‌علت تفاوت نژادی ومذهبی که خود کشور دارد، شما به هیچ عنوان خلاف آئین مذهبی اسلامی از مردم 70% مسلمان کشور مشاهده نمی‌کنید. هیچ‌کس حق بهره‌برداری از ظرفیت ماهواره را به‌صورت مستقل ندارد ولی با همکاری یک ارگان کاملاً کنترل شده میزان پخش فیلم و دریافت ماهواره‌ای درسطح کشور به‌صورت قانونی از کشوری شبیه ما بیشتر ولی کنترل شده.

کل شبکه‌های مالزی 5 شبکه است ولی شبکه‌های دیگر کشورها با قدری تأخیر و اصلاح جهت عموم قابل استفاده خواهند شد. مذهب ماهیت خود را به‌هیچ عنوان از دست نداده و فرهنگ مذهبی روزبروز عمیق‌تر می‌شود ولی درآمد توریست هم روزبروز قوی‌تر و میزان جذب توریست‌ها علی‌الخصوص توریست‌هایی که می‌توانند ظرفیت ایران باشند درکشور مالزی سرازیر و اصلاً فصلی که مالزی به‌عنوان عرب فصل معرف و همه این توریست‌های کشورهای عربی مسلمان حجم زیادی درآمد سالانه را به جیب کشور مالزی سرازیر می‌کنند درکشور مالزی به‌لحاظ مذهبی ونژاد تفاوت ویژه‌ای با کشور ما دارد. ولی قابلیت‌های مذهبی حاکم به‌مراتب بلکه قوی‌تر و هنوز فرهنگ ازدواج در سن زیر 25 سال، کار برای زوج‌ها، حداقل توقع جوانها در تشکیل خانواده از والدین، حذف هزینه‌های اولیه ازدواج و مسائل و مشکلات رایج در کشور ما، این کشور در بهترین شرایط ساختار مذهبی قرار گرفته است. کوالامپور می‌رود که جهان‌شهر شدن خود را احساس کند. ابتدا با تغییرات ایجاد شده در پایتخت سیاسی شهر، شهر پتروجایا با شرایط ویژه‌ای که در اجرای آن در نظر گرفته شده است می‌تواند دروازه هرچه مناسبتری جهت شهر کوالامپو وکشور مالزی شود. اگر برگردیم به کشور خودمان می‌توان به‌لحاظ جذب توریست و ساماندهی اقتصاد داخلی درمحل شهرهای جهانی و جهان‌شهرهای ایرانی کارهای خوبی با بازده مناسب زمان معرفی و اقدام نمود. اگر لیستی از شهرهایی که قابلیت جهانی شدن را دارا می‌باشند را در میان شهرهای ایران شناسایی کنیم صدر این شهرها کلان‌شهرها و بعضی مراکز استانها می‌باشند. البته به شرط رعایت ضوابط چگونگی ایجاد این حرکت سازنده. در درجه اول می‌بایست ظرفیت کشور را به‌لحاظ شرایط جغرافیائی و موقعیت مکانی شهرها تفکیک و بصورت مستقل جهت این شهرها نسخه‌ای جداگانه نوشت.

ـ شهرهای شمالی در غرب و در شمال و در شرق تفاوت‌های زیاد داشته و ظرفیت‌های متفاوت و بلکه مغایری از هم را دارا می‌باشند. قطعاً پهنه شمال با چند صد کیلومتر فاصله به‌لحاظ آب و هوایی و نوع جغرافیا با شهرهای استانهای خراسان کاملاً متفاوت می‌باشند. همچنین با شهرهای شرقی و شمال شرقی این تفاوت چشمگیر می‌باشد. بعضی عوامل در شهرها را می‌بایست به‌عنوان عوامل ثابت و ارزشمند لحاظ کرد. وجود حرمین شرفین حضرت رضا در مشهد، حضرت معصومه در قم می‌تواند بصورت ویژه در برخورد با این شهرها به‌عنوان مرکز و کانون جذب گردشگر مذهبی قرارگیرد. وجود صنایع ویژه در تبریز و قابلیت‌های تاریخی و مرزهای مشترک با سه کشور آذربایجان و نخجوان و ارمنستان و ترکیه می‌تواند ظرفیت ویژه قرار گیرد.

ازاین دست ظرفیت‌ها در همه شهرها می‌توان شناسایی و به‌عنوان عوامل اصلی در برنامه‌ریزی شناسایی و بکارگیری نمود.

در بازدید از کشور شهر سنگاپور می‌بایست الگوی شهرهای بندری و دارای رودخانه را الگو قرارداد. درست است که شهرهای کم‌باران ما نمی‌تواند به سبزی و زیبائی فضای سبز سنگاپور انتظار داشت ولی شاید نادر جهان شهرهای کشور شهر باشد که به‌دلیل شرایط ویژه‌ای که به لحاظ جغرافیایی دارد و در نزدیکی یکی‌از مهمترین تنگه‌های اقتصادی دنیا قرار دارد به شهری ویژه تبدیل شده و درآمدهای سرشاری از مسیرهای متعددی را به خود اختصاص داده و با داشتن فضای بسیار محدود و با جمعیت 5 میلیونی به یکی از قطب‌های جنوب شرق آسیا تبدیل شده است.

دولت انگلستان پس‌از بازپس‌گیری سنگاپور از ژاپن که باعث سرافکندگی انگلستان شده و دولت و ارتش انگلستان را سرشکسته کرد به استقلال رسیده و با نظارت مستقیم انگلستان نه به‌عنوان یک کشور مستعمره بلکه بعنوان یک کشور شهر که بصورت ویژه مورد حمایت ارتش انگلستان بوده به‌عنوان یک کشور غیرمسلمان درقلب کشورهای مسلمان مالزی و اندونزی و برونئی بوده و با مذهب غیرمسلمان خود توانسته بر اقتصاد منطقه شرق آسیا بهترین شرایط را برای خود رقم بزند.

عملیات‌ بندری به‌عنوان یک بندرآزاد شبیه دبی در امارات با استفاده از حداکثر ظرفیت سواحل خود و اتصال جزایر و ساخت پهلوگاه‌های متعدد از ظرفیت ویژه گردشگری با ساخت و تکمیل و توسعه هر چه بیشتر ظرفیت‌های جذب توریست با آب و هوای مرطوب، گرم و بعضاً معتدل به‌عنوان یک منبع عظیم ذخیره ارزی به‌عنوان یک کشور تولید و مونتاژ صنایع مختلف علی‌الخصوص صنایع الکترونیک و الکتریکی و به‌عنوان بازار عرضه و تجارت محصولات متعدد تولید شده در کشورهای اروپایی و آسیایی قاره اقیانوسیه به‌عنوان مرکز معاملات جنوب شرق آسیا، توانسته از یک قدرت اقتصادی ویژه برخوردار شود. کل مساحت و جمعیت این کشور از شهرتهران بیشتر نبوده و درآمد حاصل از عملیات متعددی که برشمرده شد از کل کشور ما با تولید و صادرات نفت خام بیشتر است. ضمن این توسعه در بخش‌های متعدد هنوز فضای شهر مملو از شادابی، نظم و رفتارهای قاعده‌دار و بدون تخلف می‌باشد. علی‌رغم جمعیت چندصدهزار نفری توریست دائمی این کشور ولی خوردن آدامس، کشیدن سیگار به‌عنوان یک محدودیت قانونی مورد توجه و احترام همه تقریباً قرار داشته و خوشبختانه فحشا و فساد اخلاقی همچون یک کشور مسلمان رعایت می‌شود. درست است که خوردن مشروبات الکلی ممنوع نبود ولی عرضه و مصرف آن در سطح معابر جرم و ممنوع است. هرکاری که قانونی است انجام شده و چه در پنهان و چه بصورت ظاهری انجام و هر کار غیرقانونی مثل مصرف مواد مخدر به‌هیچ عنوان انجام نشده و با مجازات شدید شهر را کاملاً پاکسازی نموده‌اند. این جمله زیبا و مورد توجه حضرت رسول گرامی اسلام(ص) شهری که در آن امنیت و نشاط نیست شهر نیست اینجا بطور جالب و قابل الگوبرداری اجرا می‌شود. همه چیز و همه علائم هشداردهنده با کلمه قانون مزین است. یعنی این امنیت یک قانون و یک اراده قابل توجه، و می‌بایست مورد احترام و اجرایی شود. هیچ مجری قانونی هم با اعمال نظرهای شخصی به خود اجازه برخورد سلیقه‌ای را نمی‌دهد. ضمن اجرای قانون وتذکر همیشه چهره بانشاط و خندان واحترام در برخوردهای خود را ارائه می‌دهند.

این است که با جذب اخلاقی شهروندان و توریست‌ها اجراء و اعمال قانون را بصورت فراگیر اجرا می‌کنند. پس امنیت و رعایت قانون می‌تواند شادابی، اقتصاد قوی، لذت از زندگی، امید به آینده را داشته باشد. درمطالعه صفحه مربوط به ترحیم روزنامه فقط یک نفر 44ساله را مشاهده کرده و همه افراد متوفی بالای 80سال عمر کرده بودند. در بازدید از شهر فقط چند نفر پیر و ویلچری را دیدم. علی‌رغم اینکه همه محیط شهر برای همه نوع افرادی ساماندهی شده بود ولی افراد مسن هم بصورت سلامت تردد می‌کردند.

چه می‌بایست کرد که با رعایت دینداری مدیریت دینی را در ایجاد زمینه امنیت و رفاه و شادابی و نشاط مردم بکار بست.

این چالش مهم دراجرای عدالت وقانون شکل گرفته است. قانون و عدالت در برنامه‌ریزی شهری از نظم ترافیکی گرفته تا تنظیم برنامه زندگی مناسب جهت شهروندان، برنامه‌ریزی مناسب جهت اوقات فراغت، ایجاد زمینه‌های شادابی و نشاط جهت مردم باعث اجرای بهتر قانون و احترام بیشتر مردم در رعایت آن شده است. ترافیک ناهنجار، زمینه‌های فروپاشی خانوادگی در اوقات فراغت، نداشتن تفریح مناسب و زمینه‌های جذب در برنامه‌های شهری علی‌رغم چهارفصل زیبا در اکثر مناطق کشور و کلان‌شهرها و حقوق و دستمزد پائینی که باعث دوشغله و چندشغله شدن زوج‌ها شده و معمولاً آنها را از داشتن یک زندگی آرام درکنار هم منع کرده و شاید طعم خوش با هم بودن را به حداقل برساند و بسیاری دیگر عوامل همراه باعث سامانه‌های ضد شادی و نشاط و اختلاف خانوادگی و نهایت طلاق و زندگی‌های مشترک ناموفق زنها و مردهای طلاق، فرزندان بی‌سرپرست و بدسرپرست، سازمان‌های ضعیف خدمات اجتماعی و درمانی همه و همه دست به دست هم می‌دهند تا شهرها و کشورهای متعددی نتوانند علی‌رغم وجود ظرفیت‌های جهان‌شهری به یک شهر جهانی و مطمئن تبدیل شوند.

عوامل ظرفیت ساز

جمعیت ـ زمین ـ جغرافیای مناسب ـ وجود ساحل مناسب دریایی ـ فرهنگ و آئین ملی و مذهبی ـ منابع غنی و ظرفیت‌های اقتصادی  عوامل اصلی زیرساخت‌های موقعیت‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و ایجاد قدرت می‌باشند

 

امروز با اراده بشری این شرایط خاص ایجاد و باعث توسعه شهرها می‌شود. روزی ازدیاد جمعیت باعث شهرهای بزرگ و بزرگتر می‌شد. امروز دیگر لازم نیست تا چند شهر و یک شهر بزرگ به‌عنوان مادر شهر برای توسعه اقتصادی ـ سیاسی ـ مذهبی شهرها ایجاد کرد. امروز شهرها با ظرفیت‌های تعریف شده بسرعت معروف و قابل بهره‌برداری می‌شوند.

دیگر ایجاد ظرفیت در شهرها صرفاً توسعه شهر و بزرگی شهر نیست. دیگر برای رشد و توسعه و بهتر یادگرفتن الزامی به استقرار در یک شهر بزرگ و یا کلان‌شهر نمی‌باشد.

کلان‌شهرها و ابرشهرها دیگر با حجم جمعیت به‌عنوان شهر برتر و معروفتر نمی‌باشند بلکه دیگر آن‌که شهرها را به محیطی بزرگ‌تر تبدیل و باعث آسایش بیشتر شهروندان می‌شوند. جهانی‌شدن و داشتن یک نگاه جهانی به شهر می‌باشد.

حضرت رسول گرامی اسلامی با هجرت و اقامت دربین یک شهر کوچکتر از مکه بود و با برنامه‌ریزی مناسب توانست یک جهان شهر را در عرصه تاریخ بسازد و به مردم هدیه دهد. درعصر آن حضرت علی‌رغم عدم وجود زیرساخت‌هایی همچون کشورهای ایران، روم و درمقایسه با قصر و بارو و زیرساخت‌های اساسی شهر، ایشان شهری را ایمن و بانشاط بنا نمودند.

می‌توان مدینه منوره محل و پایگاه و پایتخت آن حضرت را به‌عنوان جهان شهر مذهبی و رنسانس شهرسازی جدید تاریخ بشر نامید.

وجود تعلیمات دینی جدید و نهایی‌ترین آموزش‌های بشری در زیست‌شهری در آن عصر و سرزمین که از هرگونه نعمت آب، هوا، خاک و... بی‌بهره و یا کم‌بهره بود توانست تصمیماتی به آن مردم کم‌فرهنگ و بدون‌سواد ارائه دهد که هنوز به نهایت ارزشهای آن، بشر دست نیافته است و در آن عصر و زمان و تا قرون پیش‌از رنسانس اروپائیان دراواخر قرن 14 و اوایل قرن 15 میلادی که کمترین ظرفیت اجتماعی دراختیار عموم مردم درکشورهای اروپایی و ایران بود. حضرت رسول گرامی اسلامی با ایجاد یک زیرساخت شهری مناسب و ایجاد الگوهای برتر زندگی اجتماعی ـ خانوادگی ـ مذهبی ـ اخلاقی ـ نظامی و امنیتی و... ایجاد ظرفیتهای آموزشی پرورشی درقالب یک دین برتر و تعریف سنت محمدی و الاهی توانست دربهترین نقطه زمین بهترین الگوی زیست‌بشری را رقم زده و عصر رنسانس بشری را پایه‌گذاری نماید.

چه چیزی امروز بعد از گذشت 14قرن از تولد و ظهور اسلام در رشد پاکیزه مردم را می‌توان مثال زد که شاهد و ظرفیت‌سازی آن را به غیر از اسلام و ظرفیت انسان‌سازی در سنت و روش ایشان نبوده باشد و انسان الگوئی دیگر را برگزیده باشد.

درعصر جهالت اروپا علی‌رغم وجود بهترین شرایط آب و هوایی اروپائیان در بدترین کثافت اجتماعی زندگی می‌کردند دربدترین شکل طبقات اجتماعی ایرانیان متولد و از دنیا می‌رفتند. دربدترین وضعیت بهداشتی زندگی می‌کرده و با بیماری‌های متعدد واگیردار به‌دلیل همین وضعیت بهداشتی نامناسب می‌مردند.

درتاریخ جنگ‌های صلیبی می‌خوانیم که با هجوم فرانک‌ها از فرانسه به‌سمت قسطنطنیه و به قصد تصرف اورشلیم در میانه راه هرچه آبادی در مسیر این افراد بود نابود و از بین رفت. کسانی که به خونخواهی میرفتند به‌سمت بلاد مسلمین درحرکت بودند. مسیحیان را کشته و مردم مسیحی را به اسارت و یا تجاوز، قتل و غارت ازمسیرهای کشورهای اروپائی گذشته و هرچیز را درنوردید.

وقتی به سرزمین‌های اسلامی رسیدند باتعجب دیدند که مسلمین بهداشت فردی (حمام، غسل، استفاده از بهترین لوازم پاک‌کننده فردی، وضو عبادت پنج‌گانه، وجود نور، بهداشت فردی و تعاریف بهداشتی اجتماعی، مستراح، حمام و...) را در دین خود به‌عنوان ظرفیت‌های دینی و سنت نبوی استفاده می‌کنند. درصورتی که تا آن عصر در هیچ خانه اروپایی حتی در قصرهای فئودالی و منازل اشراف‌زادگان توالت و حمام وجود نداشت و گاهاً باوجود باران آن هم گاهی اوقات استحمام صورت می‌گرفت.

ملکه فرانسه 15 سال بدون حمام صرفاً بااستفاده از خشبوکنندگان جلوگیری از بوی نامطبوع خود را پنهان می‌کرد.

داشتن پنجره در ساختمانها، داشتن نور کافی درمنازل، وجود ظرفیت‌های اجتماعی در امر مملکت‌داری و... همه و همه ظرفیت‌هایی بود که باعث اجتماع مسیحیان، یهودیان و مسلمان اورشلیم و قبول اقامت در این سرزمین به اروپائیان شد.

آنها از مسلمین آموختند و دراروپا باایجاد آن ظرفیتها محیط بشری مطمئنی را فراهم کردند. افراد ناباب را سوار بر کشتی کرده به کشورهای تازه کشف شده آمریکا و اقیانوسیه فرستادند تا بتوانند امروز از الگوهایی که پدرشان از مسلمین باوجود پربرکت رسول گرامی و تعالیم آسمانی اسلام بود سنت نبوی را در جای‌جای کره خاکی توسعه دهند.

درعین اختلاف مذهبی که همواره درطول تاریخ جنگ‌های متعددی باعث شده بود. ولی شهرسازی، نشاط و ایمنی در شهر اسلامی، بهداشت فردی که همه ادیان درطول اقامت در اورشلیم و کشورهای اسلامی آن را درک کرده و الگوی زندگی خود قرار داده بودند باعث ماندگاری اروپائیان در سرزمین اسلامی شد. حتی درطول شکست و پیروزی‌هایی که بعداً بین مسلمین و مسیحیت به‌وقوع پیوست، بخشی‌از اروپائیان حاضر به ترک سرزمین اسلامی نشدند و مسیحیان فعلی لبنان، سوریه و دیگر کشورهای منطقه خاورمیانه بخشی و از همان اقوام اروپائی جنگ‌های صلیبی می‌باشند. به‌هرترتیب از اروپائیان آنهایی که به اروپا برگشتند راه و روش زندگی اسلامی را با خود به غنیمت بردند.

شاید مهمترین دست‌آورد جنگ‌های صلیبی جهت اروپائیان، برداشت مثبت چگونگی زندگی مسلمین در همه مسائل اجتماعی، خانوادگی، بهداشت فردی، شهرسازی، ساختمان‌سازی، توجه به آموزش همگانی و همه دست‌آوردهایی بود که به‌عنوان سنت و روش پیامبر و مسلمین در الگوهای سکونت مردم مسلمان طی سالهای بعد از ظهور اسلام به مورد اجرا قرار داده شده بود.

اروپائیان با این سئوال که اگر می‌شود در این سرزمین‌ها زندگی مناسب و فراگیری جهت همه مردم درست کرد چرا در اروپا نشود این کار را انجام داد. طی جنگ‌های صلیبی سفرهای تجاری در زمان صلح بین کشورهای اروپائی و اسلامی صورت گرفت.

پیشرفت‌های پزشکی اسلامی به‌سرعت دربین کشورهای اروپائی منتشر شد در پی آن طریق بنا و ساختمانهای اسلامی که وجود پنجره و استفاده حداکثری از نور خورشید در روز، استفاده از سنگ‌فرش و کف‌سازی بنا و ساختمان‌ها، ایجاد توالت، استفاده از وان حمام که ابعادش برابر با حداقل آب غسل جهت پاکیزگی می‌باشد، استفاده از لوازم پاک‌کننده، توجه به دستورات بهداشت فردی، تعلیم و تربیت همه‌گیر و فراگیر و همه دستورات ارزشمند مسلمین در همه ابعاد زندگی باعث جهش در زندگی اروپائیان شد.

وضعیت سیاسی فئودالی و حکومت‌های محلی که همواره درحال جنگ با یکدیگر بودند و منابعی که درحال به هدر رفتن بود و هیچ اصالتی پایدار نبود و بلاهای طبیعی و با پایان جنگ‌های صلیبی.

 

آغاز قرون رنسانس

آغاز حکومت‌های قدرتمند عثمانی در کشورهای اسلامی و شرق اروپا و شمال آفریقا و بخشی وسیعی از حوزه خاورمیانه از یک‌طرف و آغاز پیدایش و حکومت صفوی باعث یکپارچگی مجدد کشور ایران بعد از فراز و نشیب‌های متعدد بعد از فتح ایران توسط مسلمین شده بود باعث حرکت فراگیری درکل جهان متحد آن زمان علی‌الخصوص اروپائیان شد.

تاسیس دانشگاه پاریس در 1155 همزمان با حکومت سلجوقیان و خوارزمشاهیان که قدرتمندترین حکومت‌های قبل صفویه در ایران بوده و دوره‌ای است که مرزهای ایران تا مدیترانه امتداد داشته است را می‌توان آغاز هجرت‌های اروپا از کشورهای اسلامی قلمداد کرد.

در آن دوران آزادی دینی و مذهبی دوره‌های همزمان حسن صباح درتشکیل فاطمیون و فرقه اسماعیلیه دوره خواجه نظام‌الملک و مدارس نظامیه.

حکم خیام نیشابوی و دیگر بزرگان تاریخ آن زمانه می‌شود و توان تاثیر حکومت اسلامی ایران با آن فرهنگ غنی را در شکوفایی و آغاز حرکت در اروپا مشاهده کرد.

با آغاز قرن پانزده و شانزده که اوج قدرت عثمانی‌ها و هجرت‌های جدید اروپائیان در تشکیل حکومت‌های مقتدر و واحد پیش می‌آید.

عصر صنعت و انقلاب صنعتی از انگلستان آغاز و ظرفیت‌های شهری و تقاضاهای سکونت شکل دیگر به خود می‌گیرد.

دیگر منابع کشورهای اروپایی کفاف نیازهای صنعتی و مواد اولیه و بازار مصرف را نمی‌دهد. ازطرفی ازطرف حکومت عثمانی پل ارتباط آسیا به اروپا به نام استانبول فتح و اروپائیان با استفاده از تحرک دریایی دست به اکتشاف کشورهای دیگر زده و قاره آمریکا، اقیانوسیه، آفریقا در زیر چکمه اروپائیان قرارمی‌گیرد.

مسلمین که به برادری معتقد بوده و زندگی مسالمت‌آمیز را برای خود با همسایه‌ها انتظار داشتند باهجوم کشورهای اروپائی و تصرف سرزمین‌های دیگر مواجه و با تضعیف حکومت‌های اسلامی با جنگهای ایران و عثمانی و ایران و روسیه و عثمانی با اروپا کم‌کم از صحنه سیاسی حذف و قدرت سیاسی درکنار قدرت اقتصادی و تسلط بر اماکن مهم و استراتژیک خشکی و بدست آوردن منابع، علوم، بازار و همه چیز بدست اروپائیان می‌رسد.

دوره استعمار و استبداد هنوز ادامه دارد. ولی در یک ظاهرفریبی استقلال به کشورها در قرون 19 و 18 و 20 شروع و به یک شکل کاملا وابسته به کشورهای مستعمره استقلال داده می‌شود.

دراین بین و به فاصله 200سال بعد از اوج رنسانس در اروپا، اروپائیان با استفاده از تجارت تاریخی بشر در کل کره خاکی سرزمینی را با زیرساخت‌های مناسب زیست طراحی و بنیاد می‌نهند.

برج ایفل که در 1889 به‌عنوان نمایشگاه صنعتی پاریس به نمایش درمی‌آید به‌عنوان نماد صنعتی اروپا و بلکه جهان آن روز به دنیا یک رخ صنعتی را نشان می‌دهد و تسلط بشر با استفاده از دانش را به جهانیان معرفی می‌کند.

 

انقلاب صنعتی

انقلاب شهرسازی و سکونت در شهرها را بنا می‌نهد. ولی این تازه آغاز راه می‌باشد.

آیا شهر می‌بایست با هدف شهر برای شهردار شدن ساخته شود و یا برای ساکنینی که قراراست در شهر ساکن شوند.

نگاه شهرسازی در سیر تحولات تاریخی با نگاه شهرسازان و همه دست‌اندرکاران حکومت‌ها همواره تبدیل یک زیستگاه پایدار که نشان‌دهنده امنیت، اقتدار، سلامت و صحت در یک زندگی مناسب برای ساکنین بعد از آغاز رنسانس در اروپا مبنای جدید تفکر شهرسازی شد. شهرهای جدید اروپایی بعد از رنسانس با دگرگونی غیرقابل مقایسه‌ای با شهرهای قرون وسطی نشان از تأثیرپذیری اروپائیان از دوره تعامل و تقابل با کشورهای اسلامی می‌باشد. شکل شهرهای اسلامی در اوج اقتدار اسلامی قطعاً بهترین الگو جهت شهرهای بعد از رنسانس در اروپا قرارگرفته و اروپائیان را مدیون نگاه و فرهنگ شهرسازی برجسته اسلامی براساس فرهنگ اسلامی که مبنای آن دین اسلام و آئین محمد(ص) می‌باشد می‌توان تلقی کرد. این تأثیرپذیری غیرقابل انکار در همه جای شهرهای عصر رنسانس قابل مشاهده می‌باشد. حتی در کلیساهای بعد از رنسانس اثر معماری و شهرسازی اسلامی درمقایسه با کلیساهای قبل از اسلام قابل مشاهده می‌باشد. اروپا مرهون توجه ویژه اسلام به اجتماعی، مردم، حکومت اخلاقی و دین بوده و چه با ذکر این تأثیرپذیری چه بدون ذکر این تأثیرپذیری اروپای امروز و همه کشورهای مستعمره استقلال یافته و پایتخت مستعمره فعلی اروپائیان مدیون آئین انسان‌‌ساز اسلام و دین حضرت محمد(ص) می‌باشد.

تذکر اینکه امروز نشاط در شهرها و امنیت که برای حفظ این نشاط و ثبات در شهرها می‌باشد مدیون توجه ویژه حضرت رسول(ص) می‌باشد و این وظیفه کشورهای اسلامی را در توجه به فرامین این بزرگوار بیشتر می‌کند.

چه باید کرد تا سامان‌های شهری در راه تبدیل به جهان‌شهرها در کشور ما به جهان‌شهرهایی با الگوی اسلامی و ایران شوند.

همانطور که رهبر فرزانه انقلاب می‌فرماید حکومت دینی، دین‌مداری در کشورهای مذهبی و شهرها و روستاها به چه وسیله می‌تواند ضمن حفظ رشد و توسعه و تمدن‌گرایی، باعث نشاط و تقویت روحیه افراد جامعه‌شود.

جامعه چه می‌خواهد و چه باید کرد تا بتوان با بهترین الگوسازی مجدد ظهور اسلام و ایران اسلامی را درجهان به صحنه آورده و جهان را معطوف مدیریت دینی کنیم.

1ـ کشور ما به‌صورتی در جغرافیای کره زمین قرار گرفته که متشکل از اختلاف دما و ارتفاع استثنائی می‌باشد.

 

هر ایده و تکنولوژی شهرسازی می‌بایست این اختلاف جغرافیایی که بقول بعضی‌ها ما همیشه چهارفصل را می‌توانیم دراکثر نقاط کشور داشته باشیم بتواند ضمن این اختلاف باعث ایجاد نشاط و همگرائی شهروندان و هموطنان شود. زیبائی‌های روزانه و شبانه در شهرها با چه ابزاری میسر است. درکشوری اینچنین می‌توان در زیبای‌های رنگ و نمادهای انقلابی و اسلامی و معرفی مناظر در روز و شب هنگام، از نورپردازی‌های مناسب ایده گرفت.

بعضی شهرها بخصوص شهرهای شمالی و جنوبی درفصول تابستان و زمستان امکان شبانه در تفریح و درک اوقات فراغت ممکن و یا سخت می‌باشد.

دراهواز تابستان مردم درگرمای روزانه بالای 45درجه نمی‌تواند روز بانشاطی را در اماکن عمومی رقم بزند و همینطور در شهرهای سردسیری اردبیل و ارومیه و چهارمحال و بختیاری شب زمستان زیر 20درجه نمی‌تواند محیط مناسب قدم زدن و استفاده از طبیعت را محیا کند.

درشهرهای جهانی همچون این شهرها شب را با نور و نورپردازی و گشتن در خیابانها حتی باوسیله نقلیه می‌تواند ظرفیت نشاط و لذت شهرنشینی را دوچندان کند.

در شهر خاربین چین در جنوب سیبری شرقی در شمالی‌ترین نقطه چین با جشنواره‌های متنوع زمستانی و با ترکیب یخ و نور محیط جذاب توریستی را فراهم می‌آورند.

در دبی در گرمای تابستان باوجود ساحل خلیج‌فارس و زیرساخت‌های مناسب تفریحات آبی، اسکی بر روی برف مصنوعی زیر سالن به شهروندان هدیه می‌کنند.

تکنولوژی درکنار سرمایه‌گذاری مهمترین شاخص‌های رشد شهرها و ایجاد محیط‌های مناسب شهری می‌باشند. اصول شهر زیبا، شهر بانشاط و شهر آسایش و رفاه خواهد شد.

توجه به جنبه‌های توریستی می‌تواند بهترین اقتصاد را درکنار توجه به روحیه نشاط برای مردم به ارمغان بیاورد.

یکی از مهمترین شاخص‌های شهرهای جهانی و جهان‌شهرها ایجاد ظرفیت توریست و جذب مردم دراینخصوص می‌باشد.

بهترین ظرفیت اشتغال که یکی از مهمترین وظایف دولتها درشهرها می‌باشد که می‌تواند با ایجاد ظرفیت مضاعف باعث قدرت اقتصادی و تامین بهینه و اشتغال مفید و مولد شده وجود کار و فعالیت یعنی وجود نشاط و امنیت است.

ظرفیت توریست فرانسه بالای 45 میلیارد یورو و ظرفیت‌های توریستی پاریس بیش‌از 15میلیارد یورو در سال است. همین است که پاریس را عروس شهرهای جهان کرده است.

زمانی که هاسمان با تغییر نقشه پاریس درابتدای عصر رنسانس نسبت‌به راه‌اندازی ظرفیت‌های معماری و شهرسازی نوین می‌کرد و پاریس را در این راه ‌می‌ساخت گمان نمی‌کرد شاید بتواند با این زیرساخت از پاریس با آن همه کثافت و تعفن و کوچه‌های ناامن و لجن‌زده و دود و رودخانه رسن با آن همه آلودگی شهری بسازد که امروز خوردن یک قهوه در فلان کافه‌اش آرزوی توریست جهان باشد قایق‌سواری در شبهای پاریس بر روی کشتی‌های زیبا با آن نورپردازی کشتی، اسکله و سواحل شهر پاریس چشم‌های بیننده را خیره می‌کند.

در شانگهای در پروژه توسعه شهر وجود رودخانه و کارخانجات کشتی‌سازی و اوراق کشتی در یک برنامه بیست‌ساله به‌جای ایجاد یک ساحل و اسکله نازیبا نسبت‌به ساخت ساختمانهایی دست زده‌‌اند که بتواند توریست‌ها را 7روز به اقامت در شانگهای تشویق و ترغیب کنند. درحالیکه بندر شانگهای مرکز تولید و تعمیرات و اسقاط کشتی و همچنین بزرگترین بندر بارگیری و تخلیه کالا در چین به‌شمار می‌رفت و شاید بهتر و قانع‌کننده‌ترین شکل اقتصادی را داشت از اواخر هزاره دوم برنامه انتقال بخشی‌از صنایع و همچنین مرکز اسقاط کشتی‌از شهر شانگهای به خور و ورودی و مسب رودخانه به دریا باعث خلوت شدن شهر شانگ‌های از مراکز صنعتی و کشتی‌سازی، لنگرگاه و باراندازهای متعدد حاشیه روخانه شده و مراکز تعمیرات، اسقاط کشتی و تولید و همه ظرفیت‌های اقتصادی شهر وابسته به بندر و رودخانه به خارج از شهر با ساخت اسکله و باراندازهای جدید درساحل دریا منتقل و شهر را صرفاً یک مرکز توریستی و گردشگری با ساختمانها و المانهای جذاب شهری در روز و با نورپردازی‌ همان ساختمانها بهترین و لذت‌بخش‌ترین منازل را در شب فراهم می‌کند.

7 روز اقامت گردشگری در شهر شانگهای شاید به‌ظاهر نسبت‌به آن همه اقتصاد و صنعت رقم ناچیزی را تصور دهد ولی اینطور نیست پول خالص در کنار شهری بزرگ و بانشاط ایمن و پاک قطعاً ظرفیت‌های مناسب‌تری از آن شهر کثیف و با کوچه‌های غیرقابل عبور با زیرساخت نامناسب سکونت را به هدیه آورده. هیچ فرد شانگ‌هایی از وضعیت جدید و بافت بهینه شهری فعلی دل‌آزرده نیست.

طریق نوسازی بافت فرسوده درکنار ساماندهی رودخانه در شانگ‌های شاید زیباترین ترمیم بافت‌های فرسوده شهری باشد که تاکنون اتفاق افتاده است. شهر شانگ‌های بزرگترین شهر چین و حتی از پایتخت کهن چین هم بزرگتر است. شهر چندمیلیونی شانگ‌های بدترین و نامناسب‌ترین شهرهای جهان درخصوص بافت فرسوده بود. شهری که هیچ وسیله نقلیه‌ای حتی دوچرخه هم در بعضی از کوچه‌هایش قابل تردد نبود. امروز با بهترین شکل برنامه‌ریزی نسبت‌به ترمیم بافت فرسوده خود اقدام و یکی از مهم‌ترین شهرهای جهان می‌باشد.

همانطور که اشاره شد باتوجه به وضعیت اقلیمی و جغرافیایی و تغیر فصول می‌بایست در زیباسازی با ترکیب نور، آب‌نما، نمادهای شهری، تزئین و نقاشی‌های دیواری و استفاده از انواع رنگ‌ها و بنرها و بیل‌بوردهای تبلیغاتی با تقسیم مناسب در شب و روز شهرها را جذاب و جهت شهروندان محیط بانشاطی فراهم نمود.

شهرهایی که دارای ارتفاع و کوهستانی هستند و یا مسطح و صاحب رودخانه یا ساحل خلیج و یا ساحل دریا و در حاشیه کویر، درناحیه‌ای ییلاقی و یا ناحیه‌ای خشک و کویر، می‌بایست برای هر نوع اقلیمی برنامه‌ها و نسخه‌ای جداگانه این موضوع دیده شده و در برنامه‌ها اجرائی شود.

درمقایسه با اقلیم‌های متفاوت شهرها و کلان‌شهرها ایران می‌توان الگوهای مناسبی در کلان‌شهرهای جهان تعریف و از الگوهای برتر آن موارد قابل بومی شده‌ای را مورد بهره‌برداری قرار داد.

شهر اهواز در حاشیه رودخانه کارون مهمترین و بعد از کرخه طویل‌ترین و تنها رودخانه قابل کشتیرانی ایران قرار دارد. شهرهای مهم خرمشهر، آبادان هم در حاشیه این رودخانه بوده و در شمال خلیج‌فارس قراردارند.

شهر دبی در امارات متحده عربی در حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و درمحدوده خووردبی شکل گرفته است. به‌لحاظ اقلیمی شرایط اهواز از مطلوبیت بیشتری برخودار بوده و می‌توان با استفاده از رودخانه و نورافشانی پل‌ها و ساخت پارکهای مناسب و شهرهای بازی و بدنه مناسب همچون سیلوی اهواز که نورپردازی شب‌هنگام آن هم‌اکنون به اهواز زیبایی دوچندانی داده است.

شهر اهواز با ساحل چندکیلومتری درطول رودخانه و باوجود پل‌های هشت‌گانه می‌تواند بهترین جاذبه‌های گردشگری را جهت خود مردم اهواز باجمعیت 5/1 میلیون نفری به‌عنوان سامانه‌های نشاط و ایجاد شادابی در مردم و برای اهالی استان خوزستان با بیش‌از 5/3 میلیون نفر و همچنین وجود مرز مشترک چند ده کیلومتری با استانهای شیعه‌نشین و پردرآمد عراق به‌عنوان ظرفیت ویژه جذب توریست هم‌زبان و هم‌دین با کشور عراق و کویت و دیگر کشورهای اسلامی در غرب کشور فراهم کند.

ظرفیت ویژه پزشکی دانشگاه اهواز در درمان بیماران کشورهای اسلامی و وجود زیرساخت‌های مناسب هتل و میهمانپذیر در این شهر ظرفیت‌های ویژه جذب درکنار اوقات فراغت شهروندان می‌تواند ایجاد کند.

در سی و چهل سال پیش تفریح اهالی استانها و کشورهای حاشیه خوزستان و خلیج‌فارس ورود به اهواز و استفاده از ظرفیت‌های ویژه این شهر بود.

همانطور که می‌دانیم حضرت پیامبر با فرموده خود که هر شهری می‌تواند شهر باشد که ایمن و بانشاط باشد. سایه چراغ راه جهان شهرهای کنونی و توجه به فرمایش آن بزرگوار رسیدن امروز طراحان جهان‌شهرها به این کلام ارزشمند یعنی شهری که در آن ایمنی و نشاط نباشد شهر نیست شده باشد.

جهان‌شهرها خصوصیت‌های سه‌گانه زیر را در خود دارند.

1ـ جهان‌شهرها می‌بایست مرکز دانشوری باشند. یعنی اینکه کار و فعالیت در آنها اساسش می‌بایست تولید بر مبنای دانش باشد. یک فرش‌باف صنایع دستی می‌بایست میلیون‌ها گره ابریشمی را بر روی یک تابلو فرش اجراء کند و با دقت تمام تا بتواند یک فرش چندمیلیونی را دربازار ارائه نماید.جهت درمان دیسک کمری که پیدا می‌‌کند می‌بایست از یک کشور اروپایی یک آمپول چندCC وارد و به آن تزریق شود تا درد کمر آن فرش‌باف که ساعت‌ها و روزها را پای دار قالی صرف کرده، درمان نماید.

تولید کار محور خصوصیت شهرهای کار محور چه بزرگ و چه کوچک می‌باشد هزاران کارگر در شهرهای شبیه تهران و اهواز می‌بایست درصنایع کار محور کار کنند و شهری چند میلیونی را با ظرفیت تولید ناخالص مختصر اداره کنند. شهری که علیرغم جمعیت ساکن ده میلیونی وابسته به صنف‌های تولیدی، سنگ‌بر و سنگ‌تراش، چرم‌ساز، خودروساز بوده و کارهایی که می‌بایست در شهرهای دورافتاده راه‌اندازی شود در کلان‌شهر راه‌اندازی شده و دانش‌های که تولید ناخالص را بالا برده و می‌تواند آینده اقتصادی و صنعتی و دانش کشور را ضمانت کند جای خود را به فرصت اقتصادی در کلان‌شهرهای آماده به رشد اقتصادی به تولید کار محور می‌دهد. آنوقت محورهای دانش و تولیدات اقتصادی دانش محور درخارج از کشور بدست سرمایه‌های مادی و معنوی کشورهای جهان سوم شکل می‌گیرد.

خصوصیت شهرهای جهانی و جهان‌شهرها در اولویت اول جذب دانش و کار دانش محور می‌باشد. این‌مهم فقط با سرمایه‌گذاری‌های کلان قابل تحقق می‌باشد.

سرمایه‌گذاری درکجا می‌تواند شکل بگیرد و چه شرایط می‌بایست به‌عنوان زیرساخت شکل بگیرد که بتوان آن را جذب و صرف کرد. فضای ایمنی و امنیت سرمایه و بازگشت و سود کافی برای سرمایه‌گذاری پی اصل امنیت و شهر ایمن یعنی زیرساخت. توجه به فرمایش حضرت رسول گرامی اسلام (ص) که شهری که امن نیست شهر نیست.

دومین اصل و توجه به فرمایش حضرت رسول گرامی اسلام(ص) بحث نشاط می‌باشد. آیا می‌توان درشهری که مردم و اهالی بی‌نشاطی دارد کار و فعالیت کرد. می‌توان آن جامعه را به تولید، تفکر و مطالعه وادار نمود؟ خیر. شهرهای بی‌نشاط شهرهای بی‌فرهنگ و شهرهای مرده با مردمی پژمرده قطعاً نمی‌توانند زیرساخت لازم جهت فکر و اندیشه را داشته باشند و نهایت این شهرها فقط توسعه جمعیت بی‌کیفیت و بی‌کار خواهد بود. نشاط یعنی اصل جهان و آن چیزی که باعث  صفا، محبت، همدلی، صبر، پشتکار و کار اجتماعی می‌باشد.

 

چرا علیرغم تولید افراد تحصیل‌کرده چندمیلیونی در بعضی کشورها ولی کشور به سمت رشد، ترقی و بالندگی حرکت نکرده و یا کند و بصورت بسیار آرام حرکت می‌کند. آن نشاط و شادابی است که زیرساخت روحیه افراد و باعث توجه و عنایت بیشتر به علم و مطالعه و تحقیق و  ترقی می‌شود. پس اصل دوم فرمایش رسول گرامی اسلام(ص) یعنی شهر بانشاط و شهر ایمن شهر می‌باشد، در این مقوله تحقق می‌یابد. حالا این شهری که به‌عنوان جهان‌شهر قلمداد می‌شود آیا در این دوره می‌تواند با دو اصل ایمنی و نشاط به‌عنوان دو بازوی اصلی کار و فعالیت داشته باشد. می‌بایست گفت خیر. پس موضوع دیگری پای در میان می‌گذارد و آن شبکه و توجه به Net working و Net work می‌باشد.

شهرهای جهان کمترین دغدغه را جهت شهروندان در امور زندگی روزمره فراهم می‌کنند. وجود شکبه در همه زیرساخت‌ها این‌جا نقش تعیین‌کننده‌ای را پیدا می‌کند. ازشبکه‌های مخابراتی که کار ارتباط را در دورترین فاصله بصورت online فراهم می‌کنند تا شبکه‌های حمل و نقل شهری و برون‌شهری که زیرساخت سفرهای سریع و مؤثر را فراهم می‌کند تا شبکه جمع‌آوری آبهای سطحی، شبکه‌های معابر عمومی، شبکه دفع و تصفیه فاضلاب و شبکه‌های آبرسانی، برق، مخابرات و همه چیز که برای فراهم کردن یک زندگی سریع و باکیفیت جهت کم کردن وقت‌های تلف شده فراهم می‌کند.

در جهان‌شهرها وقت از طلا هم مهمتر و فعالیت می‌بایست از زمان هم جلوتر باشد زیرا هرکس بر زمان سلطه یابد بر همه چیز سلطه خواهدداشت. سلطه بر زمان و سرعت بهره‌برداری از ظرفیت‌های دانش و اطلاعات نقش تعیین‌کننده‌ای خواهد داشت. کسی که از اینترنت استفاده می‌کند همواره و در همه حال 24ساعت لحظه‌های جهانی را زیر چکمه خود دارد.  دنیای 24 ساعته فقط به آنهایی تعلق دارد که در دنیایی 24ساعته اطلاعات غوطه‌ور باشند این است شهر جهانی شهری که در زیر سایه نشاط و ایمنی و با زیرساخت شبکه‌ای می‌تواند پایه و مایه جهانی شدن را پیدا کند. اما باز این کافی است. آیا همه زندگی انسانی درقالب زندگی کاری و فعالیت روزمره معاش و تلاش برای روزی خلاصه می‌شود. خیر می‌بایست در این شهر به همه جنبه‌های زندگی توجه‌شود.

زندگی در شهرها و تکلیف دولت‌مردان و شهرداران درقالب سه فعالیت شکل می‌گیرد.

1ـ اوقات کار فعالیت

2ـ اوقات فراغت و استراحت

3ـ و اوقاتی که می‌بایست آموزش چگونه بودن را در محیط شهری فراگرفته تا شهروندی شهرمدار و لایق زندگی درشهر جهانی شد.

اصل نشاط و ایمنی اینجا هم در این تقسیم کار خود را نشان میدهد. نشاط درشهر شاداب با زندگی شاد و مفرح بدست می‌آید و آن‌هم در شهری که درهمه ساعت‌هایش انسان‌ها بتوانند تردد و آمد و رفت کنند شهر 24ساعته که همه افراد چه از زن و چه مرد بتوانند درمحیط شهری اوقات کار و فعالیت و تفریح داشته باشند. این شهرها با مایه رفاه و نشاط و ایمنی زیرساخت دیگری را فراهم می‌کنند و آن جذب پول و سرمایه خارجی است.

سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم یعنی جذب توریست که توریست و تبادل افکار با دیگران باعث رشد و توسعه علوم و ارتباط باعث رنسانس لحظه‌ای انسان‌ها خواهد شد. آداب و سنن همه مردم برای همه مردم می‌تواند آموزنده و باعث رشد همه جهان شود.

حضرت رسول(ص) می‌فرمایند سفر کنید تا سالم بمانید یعنی چه؟ یعنی سلامت در سفر است و یا با سفر و دیدن و شنیدن و تجربه کردن باعث حفظ انسان با دانش‌های جدید می‌شود.

سفر، تجارت، تفریح نشاط و شادابی می‌آورد و پول و سرمایه برای توسعه. شهرهایی جهانی میشوند که بتوانند توریست بیشتری به خود جذب کنند. حال این توریست می‌تواند برای سلامتی و درمان، می‌تواند برای تحصیل و تجربه، می‌تواند برای کار و تجارت، می‌تواند برای یاد دادن و آموزش و می‌تواند برای دین و مذهب و توسعه فکرهای معنوی صورت گیرد. هر نوع سفری می‌بایست در مقصد برای سفرکننده فرصت استراحت، امنیت، نشاط و شادابی و حال خوشی را فراهم نماید. وجذب سرمایه در توسعه استقرار و هتل و تفریح را فراهم کند. روزی اگر به عربستان سفر می‌کردید صرفاً و حداقل سرمایه‌گذاری جهت زیارت فراهم بود. امروز مراکز عمده و شیک تجاری و ارائه کالای متنوع رنگ سفر را صرفاً از مذهبی به مذهبی تجاری تغییر داده است. حال اگر به جایی صرفاً برای تفریح سفر کنید چه می‌بایست توقع داشته باشید. شهرهای جهانی همواره زیرساخت جذب توریست را فراهم می‌کنند. رقابت در جذب توریست و رفتار با میهمان اولین اصل لاینفک شهرهای جهانی است. شهری را می‌شناسید که در مسیر و یا در قله جهانی شهر باشد ولی توریست نداشته و یا حداقل توریست را داشته باشد. کارخانه پژو فرانسه در پاریس نیست ولی دانشگاه سورین و شانلیزه در پاریس می‌باشد و این باعث جذب 15میلیارد یورو درسال جهت شهر پاریس در توسعه و جهانی شدن می‌باشد.

ایجاد فرصت‌های متعدد شغلی در شهرهای جهانی از تولید کار محور به تولید دانش محور  راه سوم خدمات و سرویس را پیامد خواهد داشت پس شهرهای جهانی اضافه بر تولید دانش محوری محور سوم یعنی توسعه خدمات کیفی را هم می‌بایست به‌عنوان یک زیرساخت داشته باشند. خدمات و سرویس اساس زیرساخت شهرهای جهانی است جمعیت، وسعت و آب و هوا دیگر در سایه سرویس خوب پنهان و روزبروز کم‌رنگ‌تر می‌شود.

دبی در امارات متحد با فلسفه اینکه چرا می‌بایست سالانه میلیاردها دلار سرمایه کشورش به‌منظور تفریح افرادش درخارج از کشور صرف شود شهری را بنا کرد که امروز برای تفریح اروپائیان چنگ و دندان نشان می‌دهد. یعنی آب و هوای گرم بالای 50 درجه هم نمی‌تواند جلو توریست‌هایی را که برای هر نوع تفریح، کار و فعالیت را گرفته و جذب 20میلیون توریست درسال در لیست سرمایه‌گذاران این شهر قرارگرفته است. آیا تفریح همانطور که گفته شد می‌بایست صرفاً در شهرهای جهانی مایه جذب توریست باشد و یااینکه عامل کار هم می‌تواند این را باعث شود. قطعاً شهرهای جهانی علیرغم اینکه از شهرهای میلیونی شکل می‌گیرند ولی جذب سرمایه صرفاً دراین شهرها برای توریست نیست و نخواهد بود.

شهر فرانکفورت شهری است باجمعیت زیر یک میلیون ساکن ولی بدلیل اینکه این شهر از شهرهایی است که با برنامه ویژه برقراری نمایشگاه‌های متعدد سالانه شکل گرفته است مرکز ارائه نمایشگاه در همه طول سال و باعث رشد اقتصادی و بالا رفتن جذب توریست اقتصادی درکشور آلمان و شهر فرانکفورت شده است. روزی که در 200 سال پیش در نمایشگاه صنعتی پاریس قدرت صنعتی را با ساخت برج ایفل بنا کردند شاید در این فکر بودند که این ظرفیت نمایشگاهی بتواند آینده‌ای را در ارائه خدمات نمایشگاهی و جذب توریست باعث شود. درست است که امروزه این جایگاه برای فرانکفورت در اروپا قرار گرفته ولی این سرویس می‌تواند در همه جای دنیا شکل یافته و ظرفیت‌های متعددی را در جذب سرمایه‌گذاری فراهم نماید.

اقتصاد توریست می‌تواند در شهرهای جهان صدهزار شغل را فراهم و شهر را آباد نماید. این فقط با زیرساخت مناسب فراهم خواهد آمد. یعنی اصل شبکه و ارتباط، اصل دانش‌محوری و نهایتاً اصل نشاط و شادابی و جذب فکر و اندیشه و این یعنی مسیر آبادانی و اصلاح شهرهای ایران با زیرساخت ویژه‌ای که دارند قابلیت همه نوع فعالیت توریستی را در همه فصول سال داشته و با برنامه‌ریزی مناسب می‌توانند مرکز این فعالیت‌های غرب آسیا و خاورمیانه باشند. شهرمشهد با زیرساخت مذهبی اگر با ترکیب و نگاه جهانی مدیریت و طراحی شود می‌تواند جمعیت بیشتری را در خود داشته باشد. فرض به اینکه یک استاد دانشگاه، یک پزشک متخصص و یک تاجر بین‌المللی بخواهد در شهر مشهد اقامت و زیارت نماید آیا شبکه اینترنت شهرمشهد سرعت کافی و ظرفیت این ارتباط 24ساعته را در خود ایجاد کرده است. آیا آب و حمل و نقل شهر پاسخگوی هر نوع تقاضای منطقی می‌باشد. آیا ظرفیت‌های استراحت و اقامت می‌تواند برای هر نوع تقاضایی ارائه خدمات دهد. شهراهواز با رودخانه و ساحل زیبا و جمعیت متنوع و متخصص آیا چیزی از شهرهای ساحل جنوبی خلیج‌فارس کم داشته و آیا می‌تواند امروز باعث جذب توریست شود. آیا زیرساخت این شهر قابلیت و پاسخگوی نیاز درمانی شیعه چندمیلیونی و مردم عراق می‌باشد. کشوری شبیه ایران و شهرهایی شبیه اهواز با تولید میلیونی پزشک و پرستار جای خالی خدمات درمانی پیشرفته را درکنار تولید آهن و فولاد و نفت و نیشکر در خود احساس نمی‌کند. درشمال غربی شهر تبریز با آن زیرساخت ویژه جمعیتی آیا می‌تواند پاسخگوی نیاز سفرهای صنعتی و تفریحی آذربایجان و ترکیه را در خود داشته باشد. آیا زیرساخت‌هایش پاسخگوی این نیاز می‌باشد. شهراصفهان به‌عنوان پایتخت فرهنگی و دائمی جهان اسلام آیا به آنچنان ظر فیتی رسیده که بتواند همچون شهر یک‌میلیون نفره دبی برنامه‌ریزی پذیرای 20میلیون مسافر در سال را برای خود داشته باشد. قطعاً زیرساخت‌های کلان‌شهرهای ایران امروز پاسخگوی تقاضای جهانی شدن نمی‌باشد پس چه باید کرد. آیا باید منتظر بود که شاید معجزه‌ای رخ دهد و یا باید با برنامه‌ریزی صحیح کار کرد. مگر دیگر کشورها و شهرهای جهانی و کلان‌شهرهای موجود که با برنامه‌ریزی صحیح امروز با کمترین ظرفیت‌ها که از لحاظ مالی و جغرافیایی به مراتب کمتر از کشور عزیزمان و شهرهای قدیمی و باارزش تاریخیان می‌باشند چگونه طی مدت کوتاهی توانسته‌اند بالاترین ظرفیت‌های اقتصادی را به‌خصوص جذب توریست در کشورشان ایجاد کنند.

همانطور که اشاره شد یکی از مهمترین زیرساخت‌هایی که می‌بایست جهان‌شهرها در پی ایجاد آن باشند بحث توسعه و ظرفیت‌سازی گردشگری است به‌لحاظ دید عمومی و تصوری که از گردگشری در اذهان عامه مردم رواج یافته گردشگر با خود فساد، خلاف، گناه و... به‌همراه می‌آورد و کشوری که در آن گردشگری توسعه یابد محکوم است به‌لحاظ انتظاری که گردشگران دارند می‌بایست درب‌های خود را گشوده و ظرفیت هرگونه خلافی را در کشورش ایجاد کند. ولی قاعده اینطور نیست. درهیچ کشور مترقی و درحال توسعه‌ای این‌چنین اتفاقی نیافتاده است.

امروزه در کشور چین با بیش‌از 300/1 میلیون جمعیت میزان  مواد مخدر توزیع شده قطعاً ازکشوری شبیه کشور ما کمتر است. ولی میزان گردشگری که سالانه از چین بازدید می‌کند برابر با حداقل یک چهارم جمعیت کشور ایران می‌باشد. درکشور مالزی که برنامه جذب بیش‌از 20میلیون توریست تا سال 2012 را برنامه‌ریزی کرده علی‌رغم جذب توریست‌های متعدد با فرهنگ و‌آداب و رسوم مختلفی که در کشور به‌علت تفاوت نژادی ومذهبی که خود کشور دارد، شما به هیچ عنوان خلاف آئین مذهبی اسلامی از مردم 70% مسلمان کشور مشاهده نمی‌کنید. هیچ‌کس حق بهره‌برداری از ظرفیت ماهواره را به‌صورت مستقل ندارد ولی با همکاری یک ارگان کاملاً کنترل شده میزان پخش فیلم و دریافت ماهواره‌ای درسطح کشور به‌صورت قانونی از کشوری شبیه ما بیشتر ولی کنترل شده.

کل شبکه‌های مالزی 5 شبکه است ولی شبکه‌های دیگر کشورها با قدری تأخیر و اصلاح جهت عموم قابل استفاده خواهند شد. مذهب ماهیت خود را به‌هیچ عنوان از دست نداده و فرهنگ مذهبی روزبروز عمیق‌تر می‌شود ولی درآمد توریست هم روزبروز قوی‌تر و میزان جذب توریست‌ها علی‌الخصوص توریست‌هایی که می‌توانند ظرفیت ایران باشند درکشور مالزی سرازیر و اصلاً فصلی که مالزی به‌عنوان عرب فصل معرف و همه این توریست‌های کشورهای عربی مسلمان حجم زیادی درآمد سالانه را به جیب کشور مالزی سرازیر می‌کنند درکشور مالزی به‌لحاظ مذهبی ونژاد تفاوت ویژه‌ای با کشور ما دارد. ولی قابلیت‌های مذهبی حاکم به‌مراتب بلکه قوی‌تر و هنوز فرهنگ ازدواج در سن زیر 25 سال، کار برای زوج‌ها، حداقل توقع جوانها در تشکیل خانواده از والدین، حذف هزینه‌های اولیه ازدواج و مسائل و مشکلات رایج در کشور ما، این کشور در بهترین شرایط ساختار مذهبی قرار گرفته است. کوالامپور می‌رود که جهان‌شهر شدن خود را احساس کند. ابتدا با تغییرات ایجاد شده در پایتخت سیاسی شهر، شهر پتروجایا با شرایط ویژه‌ای که در اجرای آن در نظر گرفته شده است می‌تواند دروازه هرچه مناسبتری جهت شهر کوالامپو وکشور مالزی شود. اگر برگردیم به کشور خودمان می‌توان به‌لحاظ جذب توریست و ساماندهی اقتصاد داخلی درمحل شهرهای جهانی و جهان‌شهرهای ایرانی کارهای خوبی با بازده مناسب زمان معرفی و اقدام نمود. اگر لیستی از شهرهایی که قابلیت جهانی شدن را دارا می‌باشند را در میان شهرهای ایران شناسایی کنیم صدر این شهرها کلان‌شهرها و بعضی مراکز استانها می‌باشند. البته به شرط رعایت ضوابط چگونگی ایجاد این حرکت سازنده. در درجه اول می‌بایست ظرفیت کشور را به‌لحاظ شرایط جغرافیائی و موقعیت مکانی شهرها تفکیک و بصورت مستقل جهت این شهرها نسخه‌ای جداگانه نوشت.

ـ شهرهای شمالی در غرب و در شمال و در شرق تفاوت‌های زیاد داشته و ظرفیت‌های متفاوت و بلکه مغایری از هم را دارا می‌باشند. قطعاً پهنه شمال با چند صد کیلومتر فاصله به‌لحاظ آب و هوایی و نوع جغرافیا با شهرهای استانهای خراسان کاملاً متفاوت می‌باشند. همچنین با شهرهای شرقی و شمال شرقی این تفاوت چشمگیر می‌باشد. بعضی عوامل در شهرها را می‌بایست به‌عنوان عوامل ثابت و ارزشمند لحاظ کرد. وجود حرمین شرفین حضرت رضا در مشهد، حضرت معصومه در قم می‌تواند بصورت ویژه در برخورد با این شهرها به‌عنوان مرکز و کانون جذب گردشگر مذهبی قرارگیرد. وجود صنایع ویژه در تبریز و قابلیت‌های تاریخی و مرزهای مشترک با سه کشور آذربایجان و نخجوان و ارمنستان و ترکیه می‌تواند ظرفیت ویژه قرار گیرد.

ازاین دست ظرفیت‌ها در همه شهرها می‌توان شناسایی و به‌عنوان عوامل اصلی در برنامه‌ریزی شناسایی و بکارگیری نمود.

در بازدید از کشور شهر سنگاپور می‌بایست الگوی شهرهای بندری و دارای رودخانه را الگو قرارداد. درست است که شهرهای کم‌باران ما نمی‌تواند به سبزی و زیبائی فضای سبز سنگاپور انتظار داشت ولی شاید نادر جهان شهرهای کشور شهر باشد که به‌دلیل شرایط ویژه‌ای که به لحاظ جغرافیایی دارد و در نزدیکی یکی‌از مهمترین تنگه‌های اقتصادی دنیا قرار دارد به شهری ویژه تبدیل شده و درآمدهای سرشاری از مسیرهای متعددی را به خود اختصاص داده و با داشتن فضای بسیار محدود و با جمعیت 5 میلیونی به یکی از قطب‌های جنوب شرق آسیا تبدیل شده است.

دولت انگلستان پس‌از بازپس‌گیری سنگاپور از ژاپن که باعث سرافکندگی انگلستان شده و دولت و ارتش انگلستان را سرشکسته کرد به استقلال رسیده و با نظارت مستقیم انگلستان نه به‌عنوان یک کشور مستعمره بلکه بعنوان یک کشور شهر که بصورت ویژه مورد حمایت ارتش انگلستان بوده به‌عنوان یک کشور غیرمسلمان درقلب کشورهای مسلمان مالزی و اندونزی و برونئی بوده و با مذهب غیرمسلمان خود توانسته بر اقتصاد منطقه شرق آسیا بهترین شرایط را برای خود رقم بزند.

عملیات‌ بندری به‌عنوان یک بندرآزاد شبیه دبی در امارات با استفاده از حداکثر ظرفیت سواحل خود و اتصال جزایر و ساخت پهلوگاه‌های متعدد از ظرفیت ویژه گردشگری با ساخت و تکمیل و توسعه هر چه بیشتر ظرفیت‌های جذب توریست با آب و هوای مرطوب، گرم و بعضاً معتدل به‌عنوان یک منبع عظیم ذخیره ارزی به‌عنوان یک کشور تولید و مونتاژ صنایع مختلف علی‌الخصوص صنایع الکترونیک و الکتریکی و به‌عنوان بازار عرضه و تجارت محصولات متعدد تولید شده در کشورهای اروپایی و آسیایی قاره اقیانوسیه به‌عنوان مرکز معاملات جنوب شرق آسیا، توانسته از یک قدرت اقتصادی ویژه برخوردار شود. کل مساحت و جمعیت این کشور از شهرتهران بیشتر نبوده و درآمد حاصل از عملیات متعددی که برشمرده شد از کل کشور ما با تولید و صادرات نفت خام بیشتر است. ضمن این توسعه در بخش‌های متعدد هنوز فضای شهر مملو از شادابی، نظم و رفتارهای قاعده‌دار و بدون تخلف می‌باشد. علی‌رغم جمعیت چندصدهزار نفری توریست دائمی این کشور ولی خوردن آدامس، کشیدن سیگار به‌عنوان یک محدودیت قانونی مورد توجه و احترام همه تقریباً قرار داشته و خوشبختانه فحشا و فساد اخلاقی همچون یک کشور مسلمان رعایت می‌شود. درست است که خوردن مشروبات الکلی ممنوع نبود ولی عرضه و مصرف آن در سطح معابر جرم و ممنوع است. هرکاری که قانونی است انجام شده و چه در پنهان و چه بصورت ظاهری انجام و هر کار غیرقانونی مثل مصرف مواد مخدر به‌هیچ عنوان انجام نشده و با مجازات شدید شهر را کاملاً پاکسازی نموده‌اند. این جمله زیبا و مورد توجه حضرت رسول گرامی اسلام(ص) شهری که در آن امنیت و نشاط نیست شهر نیست اینجا بطور جالب و قابل الگوبرداری اجرا می‌شود. همه چیز و همه علائم هشداردهنده با کلمه قانون مزین است. یعنی این امنیت یک قانون و یک اراده قابل توجه، و می‌بایست مورد احترام و اجرایی شود. هیچ مجری قانونی هم با اعمال نظرهای شخصی به خود اجازه برخورد سلیقه‌ای را نمی‌دهد. ضمن اجرای قانون وتذکر همیشه چهره بانشاط و خندان واحترام در برخوردهای خود را ارائه می‌دهند.

این است که با جذب اخلاقی شهروندان و توریست‌ها اجراء و اعمال قانون را بصورت فراگیر اجرا می‌کنند. پس امنیت و رعایت قانون می‌تواند شادابی، اقتصاد قوی، لذت از زندگی، امید به آینده را داشته باشد. درمطالعه صفحه مربوط به ترحیم روزنامه فقط یک نفر 44ساله را مشاهده کرده و همه افراد متوفی بالای 80سال عمر کرده بودند. در بازدید از شهر فقط چند نفر پیر و ویلچری را دیدم. علی‌رغم اینکه همه محیط شهر برای همه نوع افرادی ساماندهی شده بود ولی افراد مسن هم بصورت سلامت تردد می‌کردند.

چه می‌بایست کرد که با رعایت دینداری مدیریت دینی را در ایجاد زمینه امنیت و رفاه و شادابی و نشاط مردم بکار بست.

این چالش مهم دراجرای عدالت وقانون شکل گرفته است. قانون و عدالت در برنامه‌ریزی شهری از نظم ترافیکی گرفته تا تنظیم برنامه زندگی مناسب جهت شهروندان، برنامه‌ریزی مناسب جهت اوقات فراغت، ایجاد زمینه‌های شادابی و نشاط جهت مردم باعث اجرای بهتر قانون و احترام بیشتر مردم در رعایت آن شده است. ترافیک ناهنجار، زمینه‌های فروپاشی خانوادگی در اوقات فراغت، نداشتن تفریح مناسب و زمینه‌های جذب در برنامه‌های شهری علی‌رغم چهارفصل زیبا در اکثر مناطق کشور و کلان‌شهرها و حقوق و دستمزد پائینی که باعث دوشغله و چندشغله شدن زوج‌ها شده و معمولاً آنها را از داشتن یک زندگی آرام درکنار هم منع کرده و شاید طعم خوش با هم بودن را به حداقل برساند و بسیاری دیگر عوامل همراه باعث سامانه‌های ضد شادی و نشاط و اختلاف خانوادگی و نهایت طلاق و زندگی‌های مشترک ناموفق زنها و مردهای طلاق، فرزندان بی‌سرپرست و بدسرپرست، سازمان‌های ضعیف خدمات اجتماعی و درمانی همه و همه دست به دست هم می‌دهند تا شهرها و کشورهای متعددی نتوانند علی‌رغم وجود ظرفیت‌های جهان‌شهری به یک شهر جهانی و مطمئن تبدیل شوند.

عوامل ظرفیت ساز

جمعیت ـ زمین ـ جغرافیای مناسب ـ وجود ساحل مناسب دریایی ـ فرهنگ و آئین ملی و مذهبی ـ منابع غنی و ظرفیت‌های اقتصادی  عوامل اصلی زیرساخت‌های موقعیت‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و ایجاد قدرت می‌باشند