تهران اشباع شده از بی‌آر تی

وقتی مردم را تشویق به استفاده از حمل‌ونقل عمومی کنیم و از آنها می‌خواهیم با ماشین شخصیشان تردد نکنند از آن سو آنها هم باید احساس کنند که امکانات در حد ماشین شخصی برایشان مهیاست. یک تعریف برای کاربردی بودن حمل‌ونقل عمومی در دنیا وجود دارد که می‌گوید اگر یک سیستم حمل‌ونقل عمومی سه بار به شهروندی که می‌خواهد از آن استفاده کند بد‌قولی کند این بدقولی باعث می‌شود تا فرد از استفاده از آن سیستم صرف نظر کند. به عنوان مثال کسی که کارمند است و باید دریک ساعت مشخص در محل کارش حاضر باشد اگر این سیستم نتواند جوابگوی انتظار او باشد ما باید به دنبال روش دیگری باشیم

روش جدید سیستم حمل‌ونقل عمومی ما باید به مردم این اطمینان را بدهد که در صورت کنار گذاشته‌شدن گزینه استفاده از خودروی شخصی برایش شرایط مناسب مهیاست. توسعه حمل‌ونقل عمومی فقط مترو و بی‌آرتی نیست. هر منطقه، هر شهر و هر شرایط جغرافیایی گزینه مجزایی برای خود دارد. مثلا شما در هیچ شهر اروپایی نمی‌بینید که صرفا بی‌آرتی یا مترو داشته باشند بلکه ترکیبی از انواع سیستم حمل‌ونقل عمومی ارائه می‌شود که مجموع یک شبکه توسعه مطلوب نام دارد. در پلان طراحی عمومی برای حمل‌ونقل شهری نمی‌توان به یکباره از اتوبوس به مترو تغییر روش داد. بین اتوبوس تا مترو برنامه‌ریزی‌های دقیق، منسجم و تخصصی وجود دارد که باید برای هر شهری به فراخور نیاز آن پیش‌بینی کرد. به عنوان مثال برای خیابان‌هایی که عرض مناسبی دارند برای خطوط تراموا بسیار مناسب هستند. اینکه تلاش کنیم خطوط متروی بیشتری بسازیم خیلی خوب است اما نه هرکجا و نه در هر مسیری. در فاصله‌های مکانی و جهتی که قصد جابه‌جایی مسافر را دارید به یک مد حمل‌ونقل نیاز است. به عنوان مثال برای مسیر زیر 5 کیلومتر با 2 هزار نفر مسافر باید به سراغ شبکه کوچک تاکسی، ون و اتوبوس رفت. حال اگر میزان مسافر در خطوط از 2 هزاز نقر بیشتر شود نمی‌توان به یکباره به سراغ مترو رفت. در این مرحله می‌توان گزینه تراموا را انتخاب کرد. اشتباه ما در سرمایه‌گذاری‌هایی که امروزه انجام می‌دهیم این است که بدون توجه به وجود مدهای حمل‌ونقل ارزان‌تر به یکباره از اتوبوس به مترو تغییر جهت می‌دهیم. این موضوع نشان دهنده آن است که نگاه تخصصی در آمایش حمل‌ونقلی در شهرهای ما بسیار ضعیف است. امروز سیستم مدیریت حمل‌ونقلی تهران باید بداند در اتوبوس‌هایی که به دلیل استقبال مردم ناچار به جابجایی مسافربالای دو هزار نفر هستند و مسافر به این علت در فشار است باید به سمت ارتقای مد حمل‌ونقل خود باشد که به لاین- راپید- ترانزیت مشهور است. در واقع می‌توان همان خط اتوبوس را به خط تراموا تغییر داد. الان برخی خطوط بی‌آرتی تهران می‌تواند به خط تراموا ارتقا یابد. این درست است که خطوط بی‌آرتی مقدمه ساماندهی شبکه حمل‌ونقلی است اما وقتی همین اتوبوس‌ها به نقطه اشباع رسیدند و توانستند اطمینان مردم را جلب کنند دیگر الزامی نیست که حتما مردم با فشار از همان اتوبوس هااستفاده کنند. چرا باید در خیابان ولی عصر شاهد باشیم که ده اتوبوس پشت سر هم شمال و جنوب خیابان را طی کنند و علاوه بر شیب زیاد درگیر چراغ قرمزها و میدان‌ها و ترافیک شوند. خیابان ولی عصر از تقاطع پارک وی تا تجریش که از معروفترین خیابان‌های پایتخت است که سالها شکل و طراحی خیابان به خوبی حفظ شده است. اما در همین خیابان الزامی نیست که اتوبوس در سربالایی که حدود 700 متر اختلاف با سطح دارد با موتور دیزل یا گازسوز آلودگی ایجاد کند و اتوبوس‌ها در این شیب چنان از بالا به پایین ترمز کنند که آزبست ناشی از آن در خیابان پراکنده شود. ترامواهای برقی در دنیا وجود دارد که تا 30 درصد شیب به خوبی تردد می‌کنند. همچنین با نگاهی به ترافیک صبحگاهی چهار راه ولیعصر به خوبی می‌توان این مشکلات را دید درحالیکه اگر در کنار این تقاطع یک مسیر غیر هم سطح تعبیه شود و به فکر ارتقای سیستم حمل‌ونقلی هم بود، دیگر شاهد این ترافیک نیستم. البته ارتقا نه به این معنی که به یکباره از اتوبوس به مترو تغییر جهت دهیم چراکه نیاز برخی مسافران با استفاده از مترو برطرف نمی‌شود. بنابراین در بخش‌هایی از خیابان‌های شمیران می‌توان از خطوط تراموا استفاده کرد. مثلا اتوبوس‌ها تا پایانه شهید افشار در پارک وی مستقر می‌شوند و از آن نقطه تا تجریش می‌توان خط تراموا تعبیه کرد. مسافران در برگشت نیز می‌توانند با پیاده شدن از تراموا به صورت کشویی از اتوبوس‌های بی‌آرتی به سمت خیابان‌های جمهوری، یا اتوبان مدرس و راه آهن استفاده کنند. تراموا نه تنها منسوخ نشده بلکه در حال حاضر در اروپا به شدت در حال توسعه پیدا کردن است چراکه هزینه تاسیس هر کیلومتر مترو 60 برابر یک خط بی‌آرتی و 20 برابر ترامواست. درحالیکه تراموا چیزی در حدود 10 برابر بی‌آرتی و یک سوم هزینه مترو را داراست. باید این نکته را هم در نظر گرفت که کندن تونل در خیابان‌های تهران بسیار سخت است و در برخی نقاط به دلیل سست بودن خاک، حفاری‌ها به صورت دستی و بدون تی بی‌ام انجام می‌شود. سست بودن خاک نیز ناشی از آن است که ساخت و سازهایی که انجام شده آب قنات‌ها را کور کرده و همان آب‌ها به تدریج به لایه‌های مختلف زمین رسوخ کرده است. تراموا به دلیل داشتن سرعت خوب و متوسط حمل‌ونقل عمومی که 27 کیلومتر است و به دلیل اینکه در حاشیه خیابان یا پیاده رو قابل تردد است گزینه مناسبی است. ترامواهای امروزی با چرخ‌های لاستیکی ساخته شده‌اند که کاملا بی‌صداست و برق مصرفی شان با باتری‌هایی تامین می‌شود که در هنگام بالا، مصرف و به هنگام پایین آمدن، شارژمی شود. همچنین این ترامواها بی‌نیاز از شبکه برق و سیستم‌های سیم کشی‌های قدیمی هستند و گاهی اوقات در چند روز یا چند ماه می‌توان شبکه تراموا در برخی خیابان‌ها تعبیه کرد. خیابان‌های دیگری هم به عنوان گزینه‌ها برخورداری از خطوط تراموا می‌توان نامبرد. از جمله حدفاصل میدان بهارستان تا میدان جمهوری، یا مسیرهایی در بازار که جنبه‌های توریستی دارد چراکه امروزه در بسیاری از اماکن توریستی دنیا فقط تراموا عبور می‌کند.